هەرێمی کوردستان
سەرۆکى هەرێمى کوردستان لەگەڵ باڵیۆزى ژاپۆن کۆبووەوە
سەرۆک نێچیرڤان بارزانى سوپاس و پێزانینى هەرێمى کوردستانى بۆ حکوومەت و گەلى ژاپۆن دووپات کردەوە کە هەمیشە لە چوارچێوەى هاوکارى و یارمەتییەکانیاندا بۆ عێراق، یارمەتیى هەرێمى کوردستانیان داوە و ساڵانێکى درێژە ئاژانس و ڕێخکراوە حكوومی و ناحکوومییەکانى ژاپۆن لە هەرێمى کوردستان کاران و بە ئەنجامدانى کار و پرۆژەى خزمەتگوزارى لە بوارەکانى ئاو و کارەبا و ئاوەڕۆدا، هاوکاریى هەرێمى کوردستان دەکەن.
بەیانیى ئەمڕۆ چوارشەممە 2021/3/17 بەڕێز نێچیرڤان بارزانى، سەرۆکى هەرێمى کوردستان، پێشوازى لە بەڕێز سوزوکى کۆتارۆ باڵیۆزى ژاپۆن لە عێراق کرد.
لە کۆبوونەوەیەکدا هاوکاری و یارمەتییەکانى ژاپۆن بۆ عێراق و هەرێمى کوردستان، بەتایبەتى ئەو هاوکارییانەى لە ڕێگەى ڕێکخراوە حكوومی و ناحکوومییەکانى ژاپۆنەوە پێشکەش دەکرێن، برەودان بە پەیوەندییەکانی هەرێمى کوردستان و عێراق لە گەڵ ژاپۆن، دەرفەتى وەبەرهێنان و سەرمایەگوزاریى ژاپۆنى لە هەرێمى کوردستان، لێکەوتەکانى پەتاى کۆڤید_19، هەڕەشەکانى تیرۆر، دۆخى ناوخۆى هەرێمى کوردستان و چەند پرسێکى جیى بایەخى هاوبەش، تاوتوێ کران.
بەڕێز باڵیۆزى ژاپۆن لە عێراق وێڕاى ستایشکردنى دۆخى ئارام و سەقامگیریى هەرێمى کوردستان، ڕایگەیاند کە وڵاتەکەى بە بایەخەوە لە پەیوەندییەکانى لەگەڵ عێراق و هەرێمى کوردستان دەڕوانێت، هەروەها سوپاسى هەرێمى کوردستانى کرد بۆ ئه‌و ئاسانکارییانەى پێشکەش بە ئاژانسەکان و ڕێکخراوە حكوومی و ناحکوومییەکانى ژاپۆن دەکرێت و دووپاتى کردەوە کە وڵاتەکەى لە هاوکاریکردن و یارمەتیدانى عێراق و هەرێمى کوردستان بەردەوام دەبێت و بەپێى بوارە پێویستەکان پڕۆژە و کارى خزمەتگوزارى ئەنجام دەدات.
لە کۆبوونەوەکەدا کە خاتوو ناگایاما یۆشیکۆ بەرپرسى نووسینگەى کوسولگەریى ژاپۆن لە هەولێر ئامادەى بوو، دۆخى ئاوارە و پەنابەران خرایە بەر باس و هەردوولا هاوڕا بوون کە دەبێ ئاوارەکان بە خواست و ئارەزووى خۆیان بگەڕێنەوە شوێنەکانیان پاش ئەوەى ئارامى و خزمەتگوزارى و دەرفەتى کاریان بۆ دابین دەکرێت.
لە کۆتاییدا سەرۆک نێچیرڤان بارزانى بەبۆنەى تەواوبوونى ئەرک و کارەکانییەوە، سوپاسى خاتوو ناگایاما یۆشیکۆ بەرپرسى نووسینگەى کوسولگەریى ژاپۆنى لە هەولێر کرد و هیواى سەرکەوتنى بۆ خواست.
نازم دەباغ بۆ ڕۆژنامەی تێهران تایمز: کوردستانی گەورە لە ئێستادا خەونێکی گونجاو نییە
تاران ـ "نازم دەباغ" نوێنەری حکومەتی هەرێمی کوردستان لە ئێران بە ئاماژە بەوەی کە ئایدیای "کوردستانی گەورە" لە ئێستادا خەونێکی گونجاو نییە، جەختی کردەوە کە ئەم ئایدیایە وەکوو خەونێکی دوور لە هزرە.
"نازم دەباغ" نوێنەری حکومەتی هەرێمی کوردستان لە تاران لە وتووێژ لەگەڵ ڕۆژنامەی ئینگلیزی "تێهران تایمز" گوتی: "خەریتەی کوردستانی گەورە" شایەد خواستی تاک تاکی گەلی کورد بێت، بەڵام جێبەجێکردنی و هەروەها یەکێتی هەموو کوردەکان لە ئێستادا گونجاو نییە و زیاتر وەکوو خەونێک دەچێت؛ چونکە جوگرافیای کوردستان، بەسەر چوار وڵاتی ناوچەکە لەوانە: عێراق، ئێران، تورکیا و سووریا دابەشبووە.
ڕۆژی چوارشمەمە 4ی مارسی 2021 حکومەتی هەرێمی کوردستان، چەندین نموونەی لەو پووڵە پێشنیار کراوانە ئاشکرا کرد کە بە بۆنەی سەردانی پاپ لە سەرەتای ئەم مانگەدا چاپ کران. دەگوترێت کە یەکێک لەم پووڵانە خەریتەیەکی لەسەر دیزاین کراوە کە هەندێک پارێزگاکانی ئێران، تورکیا، سووریا و عێراقی لە خۆگرتووە.
ئەم پووڵە، لە ناوچەکەدا؛ بۆتە هۆی ناکۆکی لە نێوان حکومەتی هەرێمی کوردستان و هەندێک لە وڵاتانی ناوچەکە. ئەم پووڵە، بە بۆنەی سەردانی چوار ڕۆژەی پاپ بۆ عێراق، بڵاوکراوەتەوە کە لە ڕۆژی سێیەمی خۆیدا سەردانی هەولێر پێتەختی هەرێمی کوردستانی عێراقی کرد. دەقی چاوپێکەوتنی "نازم دەباغ" لە خوارەوەدا هاتووە:
هەڵوێستی ڕەسمی حکومەتی هەرێمی کوردستان سەبارەت بە بڵاوبوونەوەی ئەو پووڵانەی کە بە بۆنەی سەردانی چوار ڕۆژەی پاپ فڕانسیس بۆ عێراق، هەرای ناوەتەوە، چییە؟
سەبارەت بەو پووڵانەی کە لەم دوایانەدا بڵاوبۆتەوە، وتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان و هەندێک لە بەرپرسانی کورد، ڕوونکردنەوەیان داوە کە ئەم پووڵانە پێشنیاریی فەرمی حکومەتی هەرێمی کوردستان نییە و ئەم پڕۆژەیە جێبەجێی ناکریت. لەڕاستیدا، دیزاینی پووڵەکە لە لایەن هەندێک لە هونەرمەندانی مەسیحی و کریستیانی کوردستان بە وەزارەتی گواستن و گەیاندنی حکومەتی هەرێمی کوردستان پێشنیار کرابوو، بە لەبەرچاوگرتنی ئەمانە، لە لایەن حکومەتی هەرێمی کوردستان پەسەند نەکرا.
"جووتیار عادڵ" وتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان بە پەیامنێرانی ڕاگەیاند کە هەرێمی کوردستان پابەندی یاسای بنەڕەتی و یەکێتی جوگرافی عێراقە. هەر بەم پێیە، ئەمە هەنگاوێکی تاکڕەویانەیە کە لە لایەن هەندێک کەس جێبەجێی کراوە و هیچ پەیوەندییەکی بە بەرپرسانی کوردەوە نییە و بە تایبەت بە لەبەرچاوگرتنی باروودۆخی جوگرافی و سیاسی هەرێمی کوردستان؛ ئەم پڕۆژەیە لە لایەن حکومەتی هەرێمی کوردستانەوە پەسەند نەکراوە.
سەبارەت بە هۆکار و پێشهاتە سەرەکییەکانی کردەوەیەکی لەم چەشنە بە چ شێوەیەک بیردەکەنەوە؟
ئێمە لە لایەن دەوڵەتی تورکیا و هەندێک لە پارتە سیاسییەکانی ئەم وڵاتە و هەروەها وڵاتی ئێرانەوە کاردانەوەمان بینی. حکومەتی تورکیا ئەم کردەوەیەی سەرکۆنە کرد و وتەبێژی وەزارەتی کاروباری دەرەوەی ئێرانیش، هەڵوێستی تارانی بە دەوڵەتی عێراق ڕاگەیاند. هەر دوو وڵاتی ئێران و تورکیا سەبارەت بەم پووڵە، نا’ڕەزایەتی خۆیان بە دەوڵەتی عێراق ڕاگەیاند و ئەم دژایەتیانە وەبیرهێنەرەوەی ئەو ڕووداوانە بوو کە لە کاتی بەڕێوەچوونی ڕیفڕاندۆمی سەربەخۆیی هەرێمی کوردستان ڕوویاندا و وڵاتانی دراوسێی و هەروەها وڵاتانی جۆراوجۆری جیهانیش لەم بارەیەوە، دژایەتی خۆیان دەربڕیی.
حکومەت و پارتە سیاسییەکانی تورکیا، بڵاوبوونەوەی ئەم پووڵەیان سەرکۆنە کرد و "سەعید خەتیب زادە" وتەبێژی وەزارەتی کاروباری دەرەوەی ئێران، سەبارەت بە هەڵوێستی تاران بە بۆنەی بڵاوبوونەوەی ئەم پووڵە، ڕوونکردنەوەیدا.
لە لایەکی دیکەوە من لەوبڕوایەدام کە لە باروودۆخی ئێستادا دەبێت زیاتر چاودێریی بکەین و تەنیا لە چوارچێوەی یاسای بنە’ڕەتی عێراق، پێوشوێنی ماف و ئامانج و پێداویستییە ڕەواکانی خەڵکی کوردستان بگرین. دەبێت ئەوەمان لەبەرچاو بێت کە بە پەسەندبوون و پشتیوانی وڵاتانی دراوسێی و هاوکاریی لەگەڵ دەوڵەتی عێراق، دەتوانین گرفتەکانی خۆمان چارەسەر بکەین. لە لایەکی دیکەشەوە، دەوڵەتی عێراق بۆ دابینکردنی مافە ڕەواکانی خەڵکی کوردستان، دەبێت پابەندی یاسای بنە’ڕەتی ئەم وڵاتە بێت؛ ئەگەر هەمووی ئەم خاڵانە ڕچاوبگیرێت، خەڵکی کوردستان هەست دەکەن کە لە وڵاتی عێراقدا شەریک و هاوبەشن.
خەریتەی "کوردستانی گەورە" هەندێک لە ناوچەکانی وڵاتانی ئێران، تورکیا و سووریای لە خۆگرتووە. ئاکامی ئایدیایەک لەم چەشنە لەسەر پەیوەندییەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان لەگەڵ دراوسێکانی خۆی بە چ شێوەیەک دەبێت؟ بەتایبەت ئەوەی کە ئەم ئایدیایە لە لایەن حکومەتی ناوەندی عێراقەوە ڕووبەڕووی دژایەتییەکی جیدیی بۆتەوە؟
"خەریتەی کوردستانی گەورە" شایەد خواستی تاک تاکی گەلی کورد بێت، بەڵام جێبەجێکردنی و هەروەها یەکێتی هەموو کوردەکان لە ئێستادا گونجاو نییە و دەتوانم بڵێم زیاتر وەکوو خەونێک دەچێت؛ چونکە جوگرافیای کوردستان، هەر وەکوو بۆخۆتان ئاماژەتان پێکرد بەسەر چوار وڵاتی ناوچەکە لەوانە: عێراق، ئێران، تورکیا و سووریا دابەشبووە. هەر کام لەم وڵاتانە تایبەتمەندیی خۆیان هەیە. ئەمڕۆکە، ئێمە ڕووبەڕووی باروودۆخی هەستیار بووینەتەوە کە دەبێت گرفتەکانی خۆمان چارەسەر بکەین و مافەکان و هەروەها ئاسایشی کوردەکان لە چوارچێوەی یاسای بنەڕەتی ئەو وڵاتەی کە تیایدا دەژین؛ دابین بکەین و بەو دەسکەوتانە بگەین کە مافەکانی کوردەکان و ئاسایشی ئەوان لە ناوچەکەدا پارێزراو بێت. کوردەکان شەریکی ئێستای حکومەتی عێراقن و هەروەها هاوڵاتی برایانی شیعە و سوننە و عەڕەبی خۆمانین.
لە ناکۆکییەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و وڵاتانی ناوچەکە، بە تایبەت حکومەتی ناوەندی عێراق؛ کام لایەن، بەرژەوەندیی ئەوتۆی هەیە؟
کەسانێک کە بەشوێن تێکدانی سەقامگیری و ئاسایش لە ناوچەکەدان، زۆربەی بەرژەوەندییەکانی خۆیان لەم گرژیانەدا دەبیننەوە. ئەم کەسانە بە گەورەکردنەوەی گرفتەکان یا گرژییەکانی نێوان کوردەکان لەگەڵ ئێران و تورکیا و تەنانەت حکومەتی ناوەندی عێراق، دەیانەوێت لە ئاویی ڵێڵ ماسی بگرن و بەو شێوەیەی کە بۆخۆیان پێویستیان پێیەتی کەڵکی ئەوتۆی لێوەرگرن. بە قەبووڵکردنی باروودۆخی ئێستا، ڕێبەران و خەڵکی کوردستان نابێت ئیزن بدەن؛ دوژمنانی ئاسایش و سەقامگیری لە ناوچەکەدا، لە ناکۆکییەکانی نێوان لایەنەکان کەڵک وەربگرن و ببنە هۆی شڵەژاویی و دڵەڕاوکێی کوردەکان. کوردەکان لە چوار وڵاتی ناوچەکە لەوانە: عێراق، ئێران، تورکیا و سووریا بوونیان هەیە، هەر بەم پێیە ئاسایش و سەقامگیری ئەم وڵاتانە بەیەکترییەوە بەستراوەتەوە و دراوسێی یەکترین. ئەوە بەم مانایەیە کە ڕچاوگرتنی هێمنی و ئاسایش و هەروەها جوگرافیای ئەم وڵاتانە بۆ کوردەکان بایەخی تایبەتی هەیە کە هیچ کامیان نابێت دەست لە کارووباری یەکترییەوە وەربدەن.
ئێمە دەبێت لە هەر چەشنە دەستێوەردانێک لە کارووباریی ناوخۆی وڵاتانی ناوچەکە خۆمان بپارێزین، چونکە یەکێتی خاک و سەرهەڵدانی ئەم وڵاتانە بۆ حکومەتی هەرێمی کوردستان جێگای بایخە و گرینگی خۆی هەیە.
وتووێژ لە: محەمەد مەژاری
لێنکی چاوپێکەوتن:
https://www.tehrantimes.com/news/459086/Greater-Kurdistan-an-impossible-dream-KRG-representative
سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان سەرپەرشتی کۆبوونەوەیەکی تایبەت بە ئامادەکارییەکانی بودجەی هەرێم دەکات
هەولێر ، هەرێمی كوردستان ، عیراق (GOV.KRD)- ئەمڕۆ سێشەممە 2021/3/9 مەسرور بارزانی سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان ، سەرپەرشتی کۆبوونەوەیەکی تایبەت بە ئامادەکارییەکانی پڕۆژە یاسای بودجەی هەرێمی کوردستان بۆ ساڵی 2021 کرد.
لە کۆبوونەوەکەدا کە قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆکی حکومەت ئامادەبوو، گفتوگۆ دەربارەی دۆخی دارایی ئێستای هەرێم و ئامادەکارییەکانی پڕۆژە یاسای بودجەی هەرێمی کوردستان بۆ ساڵی 2021 و داتای خەرجی و داهاتی خەملێنراوی وەزارەتەکان کرا. جەخت لەوە کرایەوە کە لە ئامادەکردنی پڕۆژە یاسای بودجە، پێویستە هەموو ئەگەرەکان لە بەرچاو بگیرێن و بودجەیەکی واقیعی و شەفاف بێت و پشت بە داتا و داهاتی نەوتی و نانەوتی و کورتهێنان و خەرجی ڕاستەقینە ببەستێت بەئامانجی برەودانی زیاتر، بە شەفافیەت لە دارایی گشتی هەرێمی کوردستان.
لە کۆبوونەکەدا هەروەها ، دوا پەرەسەندنەکانی پڕۆژی یاسای بودجەی حکومەتی فیدراڵی بۆ ساڵی 2021 تاووتوێ کرا کە بڕیارە هەفتەی داهاتوو لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ، دەنگی لە سەر بدرێت.
سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان ، جەختی لە هەڵوێستی نەگۆڕی هەرێمی کوردستان کردەوە ، بۆ چارەسەرکردنی بنەڕەتی کێشە هەلپەسێردراوەکانی نێوان ھەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدراڵی، لە نێویشیاندا بابەتی شایستە داراییەکانی هەرێم، لە سەر بنەمای دەستوور .
سەرۆکی حکومەت هیوای خواست، لایەنە عێراقییەکان ، پێشوازی و پشتیوانیی لە بانگەوازی سەرۆک وەزیرانی فیدراڵ مستەفا کازمی بکەن، لە پێناو چارەسەرکردنی ڕیشەییانەی کێشەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدراڵ .
قەداسەتى پاپا بۆ سەرۆک نێچیرڤان بارزانى: خۆشحاڵم کە لێرە یەکتر دەبینینەوە
سەرلەبەیانیى ئەمڕۆ یەکشەممە 2021/3/7 لە فڕۆکەخانەى نێودەوڵەتیى هەولێر، بەڕێز نێچیرڤان بارزانى، سەرۆکى هەرێمى کوردستان، پێشوازى لە قەداسەتى پاپا فرەنسیس، پاپاى ڤاتیکان کرد. لە کاتى دابەزینیدا قەداسەتیان پەنجەى بۆ خاک درێژ کرد و بە سەرۆک نێچیرڤان بارزانى گوت: خۆشحاڵم کە لێرە یەکتر دەبینینەوە.
دواتر لە کۆبوونەوەیەکدا کە بەڕێزان مەسروور بارزانى، سەرۆک وەزیران، مستەفا سەید قادر، جێگرى سەرۆک، قوباد تاڵەبانى جێگرى سەرۆک وەزیران و مونا قەهوەچى، سکرتێرى پەرلەمانى کوردستان ئامادەیى بوون، سەرۆک نێچیرڤان بارزانى بەخێرهاتنى قەداسەتى پاپای کرد و گوتى: به ناوى هه‌موو پێكهاته‌كانى گه‌لى كوردستانه‌وه، زۆر به گه‌رمى به‌خێرهاتنى قهداسهتتان ده‌كه‌م. سه‌ردانتان ڕووداوێكى مێژووييى مه‌زنه، جێگه‌ى ئه‌وپه‌ڕى شه‌ره‌فمه‌ندى و خۆشحاڵيى ئێمه و شانازيى هه‌موو گه‌لى كوردستانه.
لە بەشێکى دیکەى قسەکانیدا سەرۆک نێچیرڤان بارزانى گوتى: بڕواى ته‌واومان به ئازاديى ئايينى و فره‌ئايينى هه‌يه. لێبورده‌يى و پێكه‌وه‌ژيان و يه‌كترقبووڵكردنى نێوان پێكهاته‌كان، ناسنامه و كولتوورێكى دێرينى كوردستانه، به هه‌موو شێوه‌يه‌ك پارێزگارى له‌و كولتووره ده‌كه‌ين. ئێمه هه‌ميشه له‌گه‌ڵ ئاشتى و ديالۆگين، تيرۆر و توندڕه‌وى ڕه‌تده‌كه‌ينه‌وه، هه‌رگيز ڕێگه ناده‌ين هيچ پێكهاته‌يه‌كى ئايينى يان نه‌ته‌وه‌يى له هه‌رێمى كوردستان، ببێته قوربانيى تيرۆر و توندڕه‌وى.
سەرۆک نێچیرڤان بارزانى هەروەها گوتى: پێكهاته‌كانى كوردستان ساڵانێكى زۆر پێكه‌وه به‌ره‌نگارى دكتاتۆرى و تيرۆر بوونه‌وه. پێكه‌وه قوربانيى زۆر گه‌وره‌يان داوه. هه‌موومان پێكه‌وه ڕابردوويه‌كى هاوبه‌شمان هه‌يه. هه‌موومان بۆ ئاينده‌يه‌كى هاوبه‌شى باشتر، پێكه‌وه كارده‌كه‌ين. فره‌يى و پێكهاته ئايينى و نه‌ته‌وه‌يييه‌كان بۆ هه‌رێمى كوردستان هێز و ده‌وڵه‌مه‌ندين. نامانه‌وێت مه‌سيحى و ئێزدى و هيچ پێكهاته‌يه‌ك كۆچ بكه‌ن و وڵات جێ بهێڵن.
لە بەشێکى دیکەى قسەکانیدا سەرۆک نێچیرڤان بارزانى دووپاتى کردەوە کە مه‌سيحييه‌كان پێكهاته‌يه‌كى ڕه‌سه‌ن و سه‌ره‌كيى كوردستانن، كۆمه‌ڵگه‌يه‌كى ئاشته‌وان، ڕۆڵێكى گه‌وره‌يان له بنياتنان و پێشخستن و پاراستنى وڵاتدا گێڕاوه و ده‌گێڕن. چى له ده‌ستمان هاتووه، بۆ پاراستنيان درێغيمان نه‌كردووه.
لە کۆتاییشدا بەڕێز سەرۆکى هەرێمى کوردستان گوتى: سه‌ردانى قهداسهتتان به‌ره‌كه‌ت له‌گه‌ڵ خۆيدا ده‌هێنێت. بۆ يارمه‌تيدانى كوردستان و پێكهاته‌كانى، له هه‌موو ڕوويه‌كه‌وه چاومان له دوعا و پشتگيريتانه.
لاى خۆیەوە قەداسەتى پاپا لە بەشێکى قسەکانیدا گوتى: زۆر سوپاس بۆ ئەو پێشوازییە گەرمەى لێتان کردین. زۆر دەمێک بوو دەمویست سەرەدانى هەرێمى کوردستان بکەم و خۆشحاڵم کە ئەمڕۆ بە دەنگ بانگهێشتەکانتانەوە هاتم. زۆر پێزانینم هەیە کە وێڕاى ئەوەى لە شەڕدان بوون، بەڵام پێشوازیتان لە ئاوارە مەسیحییەکان لە مووسڵ و دەشتى نەینەوا و قەرەقووش و لە پێکهاتەکانى دیکە کرد. ئێوە باوەشتان بۆ مەسیحییەکان کردووتەوە.
قەداسەتیان هەروەها گوتى: هاتووم تا پێکەوە لەگەڵ ئێوە دوعا بۆ ئێوە و بۆ مەسیحییەکان و بۆ هەموو مرۆڤایەتى بکەین. دوژمن هات بۆ ئەوەى ئەم وڵاتە تێکبدات، بەڵام ئێوە بە ڕەسەنیى خۆتان خزمەتتان کرد و پێشوازیتان لە ئاوارەکان و پێکهاتەکانى دیکە کرد. شەڕ ڕووخاندن و وێرانکردنە، بەڵام ئێوە دوژمنتان بەزاند و وڵاتەکەتان ئاوەدان دەکەنەوە.
لە بەشێکى دیکەى قسەکانیدا قەداسەتى پاپا گوتى: هاتووم موبارەکەى ئەم خاکە بکەم. ئێوە پاکن، دەستى بەزەییتان بۆ هەمووان درێژ کردووە، بۆ منیش دوعا بکەن. سوپاس بۆ هەموو ئەوەى لەگەڵ هەموو ئایینەکان و هەموو پێکهاتەکان دەیکەن. لە کوردستان ئازادى بەرقەرارە. دووبارە سوپاس بۆ پێشوازیى گەرم و میوانداریتان.
سەردانی پاپای ڤاتیكان بۆ هەرێمی کوردستان
پەیوەندیی نێوان هەرێمی کوردستان و ڤاتیکان
له‌دوای شه‌ڕی ئازادیی عێراق كه تیرۆر و توندوتیژی به‌رۆكی ئه‌م وڵاته‌ی گرتبوو، هه‌رێمی كوردستان ناوچه‌یه‌كی ئارام و سه‌قامگیر بوو کە نه تهنیا كریستیانه‌كانی عێراق، به‌ڵكۆ زۆرێك له پێكهاته‌كانی دیكه‌ش، بۆ پاراستنی كه‌رامه‌ت و ژیانی خۆیان ڕوویان له هه‌رێمی كوردستان كردبوو. هاوكات له‌گه‌ڵ ئه‌م رووداوانه‌ی عێراق، یه‌كه‌م دیداری فه‌رمی و راگه‌یێندراوی نێوان به‌رپرسانی باڵای هه‌رێمی كوردستان و ڤاتیكان له ساڵی 2005 بووه، كه ئه‌وكات سه‌رۆك مه‌سعود بارزانی له ڤاتیكان له لایه‌ن پاپا جۆن پاوڵی دووه‌م پێشوازیی لێكرا. پاپا بیندكیتی شازده‌هه‌میش پاپای پێشووی ڤاتیكان، لە ڕۆژی 24 ی شوباتی 2011 له ڤاتیكان پێشوازیی له سه‌رۆك مەسعود بارزانی، سه‌رۆكی ئه‌وكاتی هه‌رێمی كوردستان كرد.
دواتر، پاپا فرانسیس، پاپای ڤاتیكان بۆ یه‌كه‌مجار له ڕۆژی 13ی ئاداری 2013 له ڤاتیكان پێشوازیی له سه‌رۆك مەسعود بارزانی كرد و بۆ دووه‌م جاریش، هه‌ر له ڤاتیكان پاپا فرانسیس و سه‌رۆك بارزانی له رۆژی 30 ئایاری 2014 كۆبوونه‌وه. له‌م دیداره‌دا كه هاوكات بوو له‌گه‌ڵ لێشاوی هاتنی ئاواره‌كان بۆ هه‌رێمی كوردستان، به‌تایبه‌تی پێكهاته‌كانی پارێزگای نه‌ینه‌وا، سه‌ره‌ڕای تاوتوێكردنی په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان هه‌رێمی كوردستان و ڤاتیكان، باسیان له ره‌وشی كریستیانە ئاواره‌کان و په‌نابه‌رانی سووریا كرد، كه په‌نایان بۆ هه‌رێمی كوردستان هێنابوو.
هاوكات له‌گه‌ڵ ئه‌م سه‌ردانانه و هاتنی ته‌واوی كریستیانه‌كانی پارێزگای نه‌ینه‌وا و ناوچه‌كانی دیكه‌ی ژێر ده‌سه‌ڵاتی داعش بۆ هه‌رێمی كوردستان، په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان هه‌رێمی كوردستان و ڤاتیكان چووه قۆناغێكی نوێوه و ئه‌نجامه‌كه‌شی چه‌ندین دیداری دیكه‌ی نێوان به‌رپرسانی باڵای هه‌رێم و پاپای ڤاتیكان و به‌رپرسانی دیكه‌ی هەردوو لا به‌دوای خۆیدا هێنا، تا گه‌یشته ئه‌وەی كه بڕیاره پاپا فرانسیس سه‌ردانی هه‌رێمی كوردستان بكات.
مارتن ئۆرتێگا باڵیۆزی ڤاتیكان لە عێراق، ڕۆژی پێنجی ئاداری 2016، لە سه‌ردانێکدا بۆ هه‌رێمی كوردستان، سوپاسی خەڵک و حكومەتی هەرێمی كوردستانی کرد، كە بە بێ جیاوازی ژمارەیەكی زۆری ئاوارەی دەستی تیرۆر کە ماڵ و حاڵی خۆیان جێ هێشتووە، لە باوەشگرتووە.
نێچیرڤان بارزانی سه‌رۆكوه‌زیرانی پێشووی هه‌رێمی كوردستان، رۆژی دووی ئاداری 2015 سه‌ردانی پاپا فره‌نسیسی كرد و پوخته‌یه‌كی ده‌رباره‌ی پێكه‌وه‌ژیانی ئاشتیانه‌ی نێوان پێكهاته‌كانی كوردستان و هه‌روه‌ها ڕه‌وشی ئاواره و په‌نابه‌ران له هه‌رێمی كوردستان خسته ڕوو، كه له ئه‌نجامی هێرشی تیرۆرستانی داعش ناچار بوون زێد و ماڵ و حاڵی خۆیان جێ بهێڵن و ڕوو بكه‌نه هه‌رێمی كوردستان.
دووه‌مین دیداری سه‌رۆك وه‌زیرانی پێشووی هه‌رێمی كوردستان و پاپا فرانسیس له رۆژی (12) كانوونی دووه‌می 2018 له ڤاتیكان به‌رێوه‌چوو. هه‌ر ئه‌و كات میدیاکان بڵاویانکردەوە كه په‌ره‌پێدانی په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان هه‌رێمی كوردستان و ڤاتیكان و ڕه‌وشی كریستیانه‌كانی هه‌رێم و عێراق ته‌وه‌ری سه‌ره‌كی دیداره‌كەیان بووه.
کاردینال پیترۆ پارۆلین سەرۆک وەزیرانی ڤاتیکان له مانگی كانوونی یه‌كه‌می 2018، سه‌ردانی هه‌ولێری كرد و له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی باڵای هه‌رێمی كوردستان كۆبووه. پارۆلین رۆژی 27 كانوونی یه‌كه‌می 2018 له دیدارێكدا له مه‌سرور بارزانی ستایشی رۆڵی هه‌رێمی كوردستان بۆ داڵدەدان و دابینکردنی پێداویستییەکان بۆ ئاوارەکان كرد و گووتی: ڤاتیکان لە پێشکەشکردنی یارمەتی و پشتیوانی بۆ پێشکەوتنی زیاتری هەرێمی کوردستان بەردەوام دەبێت.
ئامانج و پلانی پاپای ڤاتیکان بۆ سه‌ردانكردنی هەرێمی کوردستان
مه‌سرور بارزانی، سه‌رۆكی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان، ڕۆژی 19 ی شوباتی 2020، سه‌ردانی قه‌داسه‌تی پاپای ڤاتیكانی كرد و تابلۆیەکی پێشکەش بە پاپا فرانسیس کرد کە گوزارشت لە پێكه‌وه‌ژیانی پێكهاته ئایینی و كلتووری و نه‌ته‌وه‌ییه‌كانی هه‌رێمی كوردستان دەکرد.
سه‌رۆكی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان هه‌ر ئه‌و ڕۆژه له ڤاتیكان، له‌گه‌ڵ كاردیناڵ پێترۆ پارۆلین، سه‌رۆكوه‌زیرانی ڤاتیكان كۆبووه‌وه و پێداگیریی له‌سه‌ر پابەندبوونی هەرێمی کوردستان بە پێکەوەژیانی ئایینی و هاندانی گفتوگۆی نێوان ئایینەکان و هه‌وڵەكانی بۆ قووڵكردنەوەی كلتووری یەكتر قبووڵكردن و ئاشتەوایی و تەبایی گەلان كرد.
سەرۆكوەزیرانی ڤاتیكان به ده‌ربڕینی پشتگیریی وڵاتەكەی بۆ هەرێمی كوردستان، پەرۆشی خۆی بۆ په‌ره‌پێدانی پەیوەندییەکانی نێوان ڤاتیكان و هەرێمی كوردستان خستەڕوو. هه‌روه‌ها ڕۆڵی گەلی كوردستانیشی لە شەڕی دژی تیرۆر و پاراستنی تەواوی پێكهاتەكانی كوردستان و ڕۆڵی مرۆییانه‌ی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستانی لە پێكەوەژیانی ئاشتییانە و بایەخدان بە هەموو پێكهاتە ئایینی و نەتەوەییەكانی ناوچەكە و هاوبەشی پێكردنی هەمووانی بەرز نرخاند، كه سەرەڕای جیاوازیی بیروباوەڕی ئایینی، نموونەیەكی جوانی بەها بەرزەكانی مرۆڤایەتی پیشان دەدات.
ڕێوڕەسمی پێشوازیی کردن لە پاپای ڤاتیکان
پاپا فرانسیس، پاپای ڤاتیکان ڕۆژی (7) ی ئاداری 2021، سه‌ردانی هه‌رێمی كوردستان دەكات و سه‌ره‌ڕای دیداری له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی باڵای هه‌رێم، سه‌ردانی هه‌ندێک شوێنی دیكه‌ش ده‌كات، كه دانیشتووانەکانی به‌هۆی هێرشی تیرۆریستان و ناكۆكی تایفی لە عێراق په‌نایان بۆ هه‌رێمی كوردستان هێناوه.
– ڕێوەڕەسمی پێشوازیکردن لە فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتیی هەولێر بەڕێوەدەچێت.
– هەمان ڕۆژ سەردانی شاری مووسڵ و قەرەقووش دەکات.
– لە حەوشەی (بەیعە) لە شاری مووسڵ، نوێژ بۆ ئاسوودەیی گیانی قوربانییانی شەڕ دەخوێنێت.
– لە کەنیسەی گەورەی (الطاهرة) لە قەرەقووش، لەگەڵ باوەڕداران نوێژی موژدەبەریی فریشتەیی دەخوێنێت.
– ئێوارەی هەمان ڕۆژ قەداسه‌ی پیرۆزی مەزن لە یاریگای فرانسۆ هەریری لە هەولێر ساز دەکات.
كلتووری پێکەوەژیانی ئاشتیانه لە هەرێمی کوردستان و په‌ناگه‌یه‌كی ئارام بۆ ئاواره و په‌نابه‌ران و لێقه‌وماوان
كوردستان له دێرزه‌مانه‌وه لانكه‌ی پێكه‌وه‌ژیانی ئاشتییانه‌ی نێوان ئایین، مه‌زهه‌ب و نه‌ته‌وه جیاوازه‌كان بووه، به دامه‌زراندنی هه‌رێمی كوردستانیش له ساڵی 1992 و پێكهێنانی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان، كلتووری پێكه‌وه ژیانی ئاشتیانه‌ی گه‌لی كوردستان بۆ ناو دامه‌زراوه فه‌رمییه‌كانی هه‌رێم گواسترایه‌وه.
هه‌رێمی كوردستان سه‌ره‌ڕای گرنگیدان و به فه‌رمی ناسینی جیاوازه كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كانی گه‌لی كوردستان، بووه په‌ناگه‌یه‌كی ئارام بۆ ته‌واوی ئه‌و كه‌سانه‌ی كه به‌هۆی توندوتیژی، سته‌می نه‌ته‌وایه‌تی، ئایینی، مه‌زهه‌بی و كۆمه‌ڵایه‌تی ماڵ و حاڵی خۆیان له‌ده‌ستداوه و له هه‌رێمی كوردستان ده‌ستیان به ژیانێكی نوێ كردووه.
پاپا بیندكیتی شازده‌هه‌م، پاپای پێشووی ڤاتیكان لە کۆبوونەوەی ڕۆژی 24 ی شوباتی 2011 له‌گەڵ سه‌رۆك مەسعود بارزانی پێی راگەیاند: "تۆ نوێنه‌ری ئاشتی و لێبورده‌یی و پێكه‌وه‌ژیانی، ئه‌و ڕۆڵه‌ی ئێوه له‌و بواره‌دا ده‌یگێڕن جێی فه‌خر و شانازی ئێمه‌یه". ئه‌وه كلتووری پێكه‌وه ژیانی كوردستان بوو كه بووە هۆی ئەوەی له‌و كاته‌دا، پایای ڤاتیكان ئه‌م لێدوانه بدات.
پاپا فره‌نسیس، ڕۆژی (19) شوباتی 2020، له دیداری له‌گه‌ڵ مه‌سرور بارزانی سه‌رۆك وه‌زیرانی هه‌رێمی كوردستان، ستایشی ڕۆڵی هه‌رێمی كوردستانی لە به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی تیرۆر و له باوه‌شگرتنی ئه‌و هه‌موو كریستیانانه كرد، به تایبه‌تی كریستیانه‌كانی نه‌ینه‌وا كه له سه‌رجه‌م ناوچه‌كانی عێراق ڕووبه‌ڕووی تیرۆر ببوونه‌وه و په‌نایان بۆ هه‌رێمی كوردستان هێناوه.
كوردستان وەك هەرێمێكی ئارام لە ناوچەیەكی ئاڵۆزدا، بووه‌تە پەناگەی پاراستن و پەنادانی سەدان هەزار پەنابەر و ئاوارە، لەنێویشیاندا كریستیانەكان، كە لەبەر رەوشی ئاڵۆز و هەڕەشەی تیرۆریستان، ماڵ و حاڵی خۆیان جێ هێشتووە و هەموو مافە ئایینی و نەتەوەیی و خزمەتگوزارییەکانیان لە هەرێمی كوردستان بۆ دەستەبەر كراوە.
كریستیانه‌كانی نه‌ینه‌وا، له حوزه‌یرانی 2014 ڕووبه‌ڕووی شه‌پۆلێكی كۆمه‌ڵكوژی و ئاواره‌بوون بوونه‌وه و بەوهۆیەشەوە سه‌دان هه‌زار هاووڵاتی كریستیان ڕوویان لە هه‌رێمی كوردستان، به‌تایبه‌تی هه‌ولێر و دهۆك كرد. حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان به‌بێ جیاوازی پێشوازیی له‌و ژماره زۆره‌ی ئاواره‌ی عێراقی و په‌نابه‌ران سوریا (رۆژئاوای كوردستان) كرد كه ژمارەیان گه‌یشته نزیكه‌ی دوو ملیۆن كه‌س.
هه‌رێمی كوردستان به‌هۆی كلتووره ئاشتیخوازییه‌كه‌ی، هه‌رده‌م له هه‌وڵی ئه‌وه‌دا بووه كه نه تهنیا كریستانییه‌‌كان، به‌ڵكو ته‌واوی پێكهاته‌كانی كوردستان له وڵاتی خۆیاندا بمێننه و پێكه‌وه ڕووبەڕووی ئاسته‌نگ و هه‌ڕه‌شه‌كان ببنه‌وه و پارێزگاری له خاك و وڵاتی خۆیان بكه‌ن. ئەم لێدوانه‌ی سه‌رۆك بارزانی له‌م كلتوورەوە سه‌رچاوه‌ی گرتووه، كاتێك کە ڕۆژی (27) كانوونی یه‌كه‌می 2018، لە دیدارێکدا له‌گه‌ڵ پیته‌ر بارۆلین سه‌رۆكوه‌زیرانی ڤاتیكان ڕایگەیاند:"كاتێك داعش په‌لاماری كوردستانی دا، به كریستیانه‌كانم گوت:ئێمه به‌یه‌كه‌وه‌ین، یه‌ك چاره‌نووسی هاوبه‌شمان هه‌یه، به‌یه‌كه‌وه ده‌ژین و به‌یه‌كه‌وه ده‌مرین. پێویسته كۆمه‌ڵگه‌ی نێوده‌وڵه‌تی هانی كریستیانه‌كان بدات له‌سه‌ر خاكی خۆیان بمێننه‌وه، نه‌ك وڵاته‌كه‌یان به‌جێبهێڵن".
كلتووری پێكه‌وه ژیانی خه‌ڵكی كوردستان و هه‌وڵه‌كانی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان بۆ مانه‌وه‌ی پێکهاتەکان له وڵاته‌كه‌یان، بووه هۆی ئه‌وه‌ی كه بۆ یه‌كه‌مجار قوربانیدانی گه‌لی كوردستان بۆ به‌ده‌ستهێنانی ئاشتیی و به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی تیرۆر و مسۆگه‌ركردنی ئازادی و سه‌قامگیری بۆ پێکهاتەکان و پاراستنی كه‌رامه‌تیان كاریگه‌ریی له‌سه‌ر وڵاتانی جیهانی دابنێت و له سه‌ر زاری سەرۆک و بەرپرسانی ئه‌و وڵاتانه و ڕێبه‌رانی ئایینیەوە سوپاسی خه‌ڵك و حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان بكرێت و قوناغێكی نوێ له په‌یوه‌ندیی نێوان هه‌رێمی كوردستان و جیهان، به‌تایبه‌تی له‌گه‌ڵ پاپای ڤاتیكان بێته ئاراوه.
كریستیانه‌كانی هه‌رێمی كوردستان به كۆتا، پێنج كورسی په‌رله‌مانیان بۆ دیاریكراوه و لە هەمان کاتیشدا منداڵه‌كانیان به زمانی خۆیان ده‌خوێنن و قوتابخانه‌ی تایبه‌تیان بۆ دابین كراوه و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كی تایبه‌ت به كاروباری ئایینی كریستیانه‌كان له وه‌زاره‌تی ئه‌وقاف و كاروباری ئایینی دامه‌زراوه و کریستیانەکان به‌شداری پرۆسه‌ی سیاسی بوون و شوێن ده‌ستیان له هه‌رسێ سه‌رۆكایه‌تیی هه‌رێم، په‌رله‌مان و ئەنجومەنی وه‌زیران دیاره و به‌شێكن له ئه‌زموونی هه‌رێمی كوردستان.
ڕۆڵی هێزی پێشمه‌رگه بۆ پاراستنی پێكهاته‌كان
له‌ماوه‌ی شه‌ڕی داعش و توندوتیژییه‌كانی وڵاتانی دراوسێ، كلتووری پێكه‌وه‌ژیان و میواندۆستی و له‌باوه‌ش گرتنی لێقه‌وماوان له لایه‌ن گه‌لی كوردستانەوە گه‌یشته لووتكه و ئه‌م خاكه بووه په‌ناگه‌ی نزیكه‌ی دوو ملیۆن ئاواره و په‌نابه‌ر. هه‌ربۆیه، كوردستان و كلتووره جوانه‌كه‌ی بووه سه‌ردێڕی هه‌واڵ و كۆڕ و كۆبوونه‌وه‌ی سەرکردەکانی وڵاتانی جیهان، به‌تایبه‌تی ڕۆڵی گەورەی هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستان بۆ پاراستنی پێكهاته ئایینییه‌كان، جارێكی دیكه كلتووری ژیاندۆستی و پێكه‌وه ژیانی ئاشتیانه‌ی گه‌لی كورد، كوردستانی خستنه سه‌ره‌وه‌ی ڕووداوه گرنگه‌كانی جیهان. له‌وانه ناوه‌نده ئایینییه‌كانی ئه‌و پێكهاتانه‌‌ی كه به‌هۆی توندوتیژییه‌وه په‌نایان بۆ هه‌رێمی كوردستان هێناوه، هه‌میشه ڕێز و سوپاسی خۆیان بۆ هه‌رێمی كوردستان ده‌ربڕیوه و ستایشی هه‌وڵی حكومه‌تی هه‌رێمیان كردووه و زۆرێكیشیان بۆ پیشاندانی پشتگیریی خۆیان بۆ هه‌رێمی كوردستان و ڕۆڵی هێزی پێشمەرگەی کوردستان، چه‌ندین جار سه‌ردانی هه‌ولێریان كردووه.
ئاڵبێرتۆ مارتین ئۆرتێگا، باڵیۆزی ڤاتیكان له عێراق ڕۆژی پێنجی ئاداری 2016، سەردانی سه‌رۆك بارزانیی کرد و به ستایشكردنی رۆڵی قارەمانێتیی هێزی پێشمەرگە بۆ تێكشكاندنی تیرۆریستانی داعش داوای كرد هێزی پێشمەرگە ناوچەكانی ژێر داگیركاریی تیرۆریستان ڕزگار بكات.
ئۆرتێگا، رۆژی (10) تشرینی دووه‌می 2019 له دیدارێكی دیكه‌دا له‌گه‌ڵ سه‌رۆك بارزانی رایگەیاند ئەو كاره‌ی پێشمەرگە كردی بۆ هەموو مرۆڤایەتی بوو. خەڵك و حكوومەتی هەرێمی كوردستان لە ڕۆژانی تەنگانەدا ئاوارە و پێكهاتە ئایینی و نەتەوەییەكانیان پاراست و دەرگەیان بۆ كردنەوە.
هێزی پێشمەرگە له ماوه‌ی شه‌ڕی دژی تیرۆر له ساڵانی رابردوودا، به قوربانیدان و له‌خۆبوورده‌یی بووه قه‌ڵغانێكی مرۆیی بۆ پاراستنی پێکهاتەکان و ڕزگاركردنی به‌شێكی زۆری ناوچه‌كانیان و له‌سه‌ر ئاستی جیهان بووە سیمبۆلی خۆڕاگری و به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی تیرۆر.
سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان پەیوەندییەکی تەلەفۆنی لە وەزیری دەرەوەی فەڕەنسا پێگەیشت
هەولێر، هەرێمی کوردستان، عێراق (GOV. KRD) - ئەمڕۆ پێنجشەممە 2021/2/25 مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان، پەیوەندییەکی تەلەفۆنی لە ژان ئیڤ لۆدریان وەزیری دەرەوەی فەرەنسا پێگەیشت.
لە پەیوەندییەکەدا گفتوگۆ دەربارەی هێرشە تیرۆریستییەکەی سەر شاری هەولێر کرا. سەرۆکی حکومەت سوپاسی وەزیری دەرەوەی فەرەنسای کرد بۆ سەرکۆنەکردنی هێرشەکە و ئاماژەی بەوەدا، کە زانیاری نوێ لە ئەنجامی لێکۆڵینەوەی هاوبەشی نێوان حکومەتی هەرێم و حکومەتی فیدراڵی بەدەستهاتوون.
هەردوولا هاوڕابوون لەسەر ئەوەی داعش، هێشتاش هەڕەشەیەکی ڕاستەقینەیە بۆ سەر ئاسایشی ناوچەکە و جەختیان لە سەر گرنگیی هەماهەنگی بەهێزی نێوان هەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدراڵی و هاوپەیمانی نێودەوڵەتی کردەوە.
لە تەوەرێکی دیکەی پەیوەندییەکەدا، پەرەپێدانی زیاتری پەیوەندیی دۆستانە و پتەوی نێوان هەرێمی کوردستان و فەرەنسا دووپاتکرایەوە.
سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان پەیوەندییەکی تەلەفۆنی لە وەزیری دەرەوەی فەڕەنسا پێگەیشت (gov.krd)
دوایین هەواڵەکان
- سهرۆكى هه‌رێمى كوردستان له‌گه‌ڵ سه‌رۆك وهزيرانى عێراق كۆبووه‌وه
- سه‌رۆك نێچيرڤان بارزانى له‌گه‌ڵ لايهنه سياسييهكان كۆبووه‌وه
- پەیامی سەرۆک نێچيرڤان بارزانى لە یادی چل و یەک ساڵەی جینۆسایدی کوردانی فەیلیدا
- پەیامی سەرۆك نێچیرڤان بارزانی بەبۆنەی پەسەندكردنی بودجەی عێراقهوه
- سه‌رۆكی هه‌رێمی کوردستان جهخت له گرنگیی دیالۆگی ستراتیژی ئهمهریكا ـ عێراق دهكاتهوه
- سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان و وهزیری دهرهوهی فهرهنسا كۆبوونه‌وه
- نازم دەباغ و سەلام عارف روشدی لەگەڵ سەفین دزەیى کۆبوونەوه
- نێچيرڤان بارزانى و ئيمانوێل ماكرۆن دۆخى عێراق و ناوچهكه تاوتوێ دهكهن
- نێچيرڤان بارزانى و ئيمانوێل ماكرۆن كۆدهبنهوه
- نێچیرڤان بارزانى: د. كەمال مەزهەر زەحمەتێكی زۆری كێشا تا ڕاستییەكانی مێژووی كورد و كوردستان ڕۆشن بكاتەوه