هەرێمی کوردستان
نازم ده‌باغ له وتووێژ له‌گه‌ڵ ئاژانسی آنا: وهفدی فه‌رمی حکومه‌تی کوردستان سه‌ردانی به‌غدایان کردووه
نوێنه‌ری ههرێمی کوردستانی عێراق له تاران وته‌ی چه‌ن لایه‌نێکی ههرێمی له‌سه‌ر سه‌ردانی نافه‌رمی وه‌فدێک بۆ بهغدا ره‌ت ده‌کاته‌وه‌و وتی که ئه‌و وه‌فده‌ی ئێستا بۆ دانوستان له به‌غدان، وهفدی فه‌رمی ههرێمی کوردستانه.
به پێی راپۆرتی به‌شی نێوده‌وڵه‌تی ئاژانسی هه‌واڵی آنا، وه‌فدێکی پایه‌به‌رز له ههرێمی کوردستانه‌وه رۆژی دووشه‌ممه بۆ دانوستان سهبارهت به که‌یسی ریفراندۆمی سه‌ربه‌خۆیی سه‌ردانی به‌غدایان کردووه. ئه‌م سه‌ردانه له کاتێکدایه که سه‌رۆکایه‌تی ههرێمی کوردستانی عێراق بڕیاری داوه ٢٥/٩ گشتپرسی سه‌ربه‌خۆیی به‌ڕێوه ببات، به‌ڵام به‌رپرسانی عێراقی دژی ئه‌م بڕیاره‌ن و واشینگتۆن‌یش داوای کردووه که کاته‌که‌ی دوابخرێت.
نازم ده‌باغ، نوێنه‌ری ههرێمی کوردستانی عێراق له تاران له‌م باره‌وه به ئاژانسی آنای وت: "وهفدی ههرێمی کوردستان و کۆمیسیونی به‌ڕێوه‌به‌ری ریفراندۆم یه‌که‌م هه‌نگاویان بۆ دانوستان له‌گه‌ڵ حکومه‌تی ناوه‌ند له بهغدا هه‌ڵگرتووه‌و ئێستا کاتی ئه‌وه‌یه که عێراق نیازپاکی خۆی بۆ چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کان بسه‌لمێنێت."
ده‌باغ وتی: "به گشتیی هه‌ر رێککه‌وتنێک که رای کورده‌کانی له‌سه‌ر بێت، په‌سه‌ند ده‌کرێت، به دڵنیاییه‌وه هه‌موو ئه‌مانه‌‌ش به‌نده به لایه‌نی به‌رامبه‌ره‌وه واتا حکومه‌تی عێراق و ته‌نانه‌ت ئهگهر هه‌موو وڵاتانیش کۆببنه‌وه، هه‌روه‌ها که له‌م دواییانه‌دا ئه‌مریکاش پێشنیاری دواخستنی ریفراندۆمی خستووه‌ته به‌رده‌ست، ده‌بێت ره‌زامه‌ندی ههرێمی کوردستان دابین بکات."
به‌ڕای ده‌باغ پێشنیاره‌که‌ی ئه‌مریکا بۆ دواخستنی کاتی ریفراندۆم، "کاتییه" و ده‌ڵێت: " رابه‌رایه‌تی ههرێمی کوردستان ته‌نها سه‌رچاوه‌یه‌کی که ده‌توانێت سهبارهت به ریفراندۆم یان دواکه‌وتنی بڕیاری کۆتایی بدات. جگه له‌وه سوورن له‌سه‌ر بهڕێوهچوونی له کاتی خۆیدا واتا ٢٥ی٩. به دڵنیاییه‌وه ئه‌و وڵاتانه‌ش که ئه‌م جۆره پێشنیارانه ده‌خه‌نه به‌رباس، ده‌بێت ئه‌و گه‌ره‌نتییه‌ش بده‌ن که مافی چاره‌ی خۆنووسینی کورده‌کان تووشی کێشه نه‌بێت و حکومه‌تی عێراق پابه‌ندی ئه‌و به‌ڵێنانه بێت که ده‌یدات به کورده‌کان"
نوێنه‌رێ حکومه‌تی ههرێمی کوردستانی عێراق له تاران له وڵامی پرسیارێکدا سهبارهت به بارودۆخی هه‌رێم و به‌ڵانسی هێزه‌کان له نێوان دوو بزووتنه‌وه‌ی "نا بۆ ریفراندۆم" و "به‌ڵێ بۆ ریفراندۆم" وتی: "زۆرینه‌ی ره‌‌های کورده‌کان خوازیاری سه‌ربه‌خۆیین و هیچ تاکێکی کورد نییه که نه‌یه‌وێت دیموکراسی له ناوچه‌که‌و له هه‌رێم به‌رقه‌رار بێت"
نازم دەباغ: هیچ وڵاتێك بەرەسمی پشتیوانی جیابونەوەی رانەگەیاندوە
نوێنەری حكومەتی هەرێم لە تاران رایگەیاند بەبێ رەزامەندی وڵاتانی دراوسێ لەسەر جیابونەوە، هەرێم باجێكی قورس دەدات لەگەڵ ئەوەش ئاماژەی بەوەداوە كە بڕیار نییە هەرێمیی كوردستان پاش ئەنجامدانی ریفراندۆم لە 25ی ئەیلولدا راستەوخۆ سەربەخۆیی رابگەیەنێت.
نازم دەباغ، نوێنەری حكومەتی هەرێمی كوردستان لە تاران بە ئاژانسی تەسنیمی ئێرانی ناوخۆیی ئێرانی راگەیاندوە"كە پاش رزگاكردنی موسڵ سەركردایەتی هەرێمی كوردستان بەهۆی رەوشی تایبەتی خۆیەوە بیری لەوە كردۆتەوە كە گۆڕانكاری نوێ لە ناوچەكە رودەدات و هەروەها بەهۆی ئامادەنەبونی بەغدا بۆ چارەسەركردنی كێشەكان بڕیاری ئەنجامدانی ریفراندۆمی داوە".
جەختیشی كردۆتەوە"كە بڕیار نییە پاش ئەنجامدانی ریفراندۆمەكە راستەوخۆ سەربەخۆیی رابگەیەندرێت".
باسی لەوەشكردوە"كە حكومەتی هەرێم بڕیاری پێكهێنانی چەند لیژنەیەكی داوە بۆ ئەنجامدانی گفتوگۆ لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ و وڵاتانی دیكە و نەتەوە یەكگرتوەكان و وڵاتانی ئەوروپا و ئەمریكا".
ئاماژەی بۆئەوەشکردوە"كە دو تێڕوانین هەیە بۆ ریفراندۆمی هەرێم یەكێكیان ئەوەیە كە ریفراندۆم ئەنجام نەدرێت و كێشەكان لەگەڵ بەغدا ئەنجام بدرێت كە ئێران پشتیوانی ئەمەیان دەكات و ئامادەیی خۆی دەربڕیوە بۆ پشتیوانیكردنی هەرێم بۆ جێبەجێكردنی رێككەوتنەكانی نێوان هەردولا".
ئاماژەی بەوەشداوە"كە تێڕوانینی دوەمیان باس لەوەدەكات كە رێز لە بڕیاری گەلی كوردستان دەگرێت بەڵام پێی باشە ریفراندۆمەكە دوابخرێت و چارەسەری كێشەكان لەگەڵ بەغدا لەڕێگەی دیالۆگەوە بكرێت".
باسی لەوەشكردوە"بونی پشتیوانی نێودەوڵەتی بۆ جیابونەوە راستە نییە، هیچ وڵاتێك بەرەسمی پشتیوانی جیابونەوەی رانەگەیاندوە جگە لە ئیسرائیل ئەوەش بەهۆی ئەوەی كە وای دەبینێت لە بەرژەوەندی خۆیدایە كە دەیەوێت ناوچەكە بەردەوام ناكۆكی تێدا بێت و كێشە بۆ ئێران، توركیا، سوریا و عێراق دروست بكات".
وتوشیەتی"كە پێویستە رەزامەندی وڵاتانی دراوسێ بۆ ریفراندۆم بەدەست بێت بەدەر لەوەش ریفراندۆمەكە توشی شكست دەبێت".
لەبارەی ئەو باجەوە كە دەكرێت هەرێم بیدات پاش جیابونەوە نوێنەری حكومەتی هەرێم لە تاران وتویەتی"پێش هەمو شتێك ئێمە هەوڵ دەدەین ئەو باجە نەدەین ئەمەش بەلامانەوە گرنگە".
بەڵام جەختی كردۆتەوە"كە هەرێم لەروی جیۆپۆلەتیكییەوە لە دۆخێكدایە دراوسێكانی رێگەی جیابونەوەی پێنادەن و هیچ دەروازەیەكی وشكانی و ئاسمانی و دەریاییشی نییە، ئەمەش بۆ خۆی باجێكی قورسە".
نوێنه‌ری حكومه‌تی هه‌رێم له تاران په‌یامێك ئاڕاسته‌ی كه‌مپینی به نێوده‌وڵه‌تی كردنی مه‌رزی كێلێ ده‌كات
له قه‌ڵادزێ ماوه‌یه‌كه كه‌مپینێك بۆ به نێوده‌وڵه‌تی كردنی مه‌رزی كێلێ دامه‌زراوه كه پێك هاتوون له 14 ئه‌ندام و خۆبه‌خشانه هه‌موو توانایه‌كی خۆیان بۆ به نێوده‌وڵه‌تی كردنی مه‌رزی كێلێ گرتۆته‌به‌ر و به هیمه‌تی ئه‌وانیش توانرا وه‌كو یه‌كه‌مین قۆناغ ڕێگه‌ی سه‌ره‌كی مه‌رزه‌كه قیره‌تاو بكرێت، هاوكات نوێنه‌ری حكومه‌تی هه‌رێمیش له تاران په‌یامێك ئاڕاسته‌ی ئه‌و كه‌مپینه ده‌كات.
كه‌مپینی به نێو ده‌وڵه‌تی كردنی مه‌رزی كێلێ له 25 /2016/7 دامه‌زراوه كه پێك هاتوون له 14 ئه‌ندام، كه‌مپینه‌كه به ئامانجی به نێوده‌وڵه‌تی كردنی مه‌رزی كێلێ دامه‌زرا كه قه‌زای پشده‌ر و ئێران به‌یه‌كه‌وه ده‌به‌ستێته‌وه، له ماوه‌ی ده‌سبته‌كاربوونی ئه‌م كه‌مپینه چه‌ندین دیدار و سه‌ردانیان بۆ لای به‌رپرسانی باڵا ئه‌نجام داوه بۆ ئه‌وه‌ی بتوانن ئه‌و ئامانجه‌ی له پێناویدا ده‌جه‌نگن به‌رهه‌مه‌كه‌یان بۆ بێته دی كه خه‌ونی ڕاسته‌قینه‌ی پشده‌ریه‌كان و كۆمه‌ڵانی خه‌ڵكی كوردستانه، كاتێكیش مه‌رزه‌كه به ڕه‌سمی به نێوده‌وڵه‌تی ناسێندرا ئه‌و كاته كاریگه‌ری له‌سه‌ر به‌ره‌وپێچوونی ئابوری وڵات ده‌بێت.
بۆ ئه‌م مه‌به‌سته نازم ده‌باغ نوێنه‌ری حكومه‌تی هه‌رێم له تاران له په‌یامێكیدا بۆ ئه‌و كه‌مپینه ڕاگه‌یاند: ئامانجی كه‌مپینه‌كه خزمه‌تكردنه به خه‌ڵكی كوردستان، چونكه به نێوده‌وڵه‌تی كردنی ئه‌و مه‌رزه به قازانجی خه‌ڵكی كوردستان ته‌واوده‌بێت، وه له ئێستا و له ڕابردوشدا ئێران هیچ كێشه‌یه‌كی له‌گه‌ڵ به نێوده‌وڵه‌تی كردنی مه‌رزه‌كه نیه و پێویسته هه‌وڵه‌كانیش یه‌ك بخرێن بۆ به نێوده‌وڵه‌تی كردنی.
وتیشی: هه‌وڵه‌كانی ئه‌و كه‌مپینه به كارێكی پیرۆز ده‌بینم و ده‌ستخۆشی له ته‌واوی ئه‌ندامانی ئه‌و كه‌مپینه‌ی قه‌ڵادزێ ده‌كه‌م كه ئاوا به خه‌مه‌وه‌ن بۆ به نێوده‌وڵه‌تی كردنی مه‌رزی كێلێ.
تۆڕی هه‌واڵی بیروڕا/ تایبه‌ت
نازم ده‌باغ: پشتیوانی له سه‌ربه‌خۆی ده‌كه‌م و دوای ڕیفراندۆمیش شه‌ڕ و پێكدادان دروست ده‌بێت
باس باسی ڕیفراندۆمه و تائێستا هیچ وڵاتێكی ده‌ولی و ئیقلیمی پشتیوانی پرۆسه‌كه ناكه‌ن و له كوردستانیش به‌شێك له لایه‌نه‌كان پێیان وایه زه‌مینه له‌بارنیه بۆ پرۆسه‌كه و نوێنه‌ری حكومه‌تی هه‌رێمیش له تاران ده‌ڵێت دوای پرۆسه‌كه ئه‌گه‌ری شه‌ڕ و پێكدادان هه‌یه و ئاسایشی كوردستات بكه‌وێته مه‌ترسیه‌وه.
نازم ده‌باغ نوێنه‌ری حكومه‌تی ههرێمی كوردستان به تۆڕی هه‌واڵی بیروڕای ڕاگه‌یاند، من پێم وایه هه‌ر كوردێك پشتیوانی له پرسی سه‌ربه‌خۆی و ڕیفراندۆم نه‌كات خیانه‌ته، به‌ڵام پشتیوانی كردن فه‌رقی هه‌یه له‌گه‌ڵ كه‌سێك ده‌نگ ده‌دات، له‌كاتێكدا ئه‌م هه‌موو خه‌باته‌ی من به درێژایی مێژوو كردومه ئهگهر نه‌توانم پشتیوانی له پرۆسه‌ی سه‌ربه‌خۆی كوردستان بكه‌م ئه‌ی تائێستا چیم كردووه، ئه‌مه له‌كاتێكدا دروشمه‌كانی یه‌كێتی نیشتمانی كوردستان مافی چاره‌ی خۆنوسینه، به‌ڵام پرسیاره‌كه ئه‌وه‌یه كه‌ی و چۆن؟ چونكه پێویسته زه‌مینه‌سازی بۆ پرۆسه‌كه بكرێت تا خه‌ڵك بتوانێ به‌ژداری بكات و گه‌لی كورد لێی په‌شیمان نه‌بێته‌وه.
وتیشی: من پێم وایه له ئێستادا زه‌مینه له‌بار نیه بۆ پرۆسه‌ی ڕیفراندۆم له هه‌موو ڕووێكه‌وه، چونكه ده‌بێ له نێوخۆماندا ماڵی یه‌ك بخه‌ین بۆ پرۆسه‌كه، وڵاتانی دراوسێش پشتیوانی پرۆسه‌كه ناكه‌ن و له دواین هه‌ڵوێستی ئه‌ردۆگانیش ڕاگه‌یاند جارێكی تر ڕاگه‌یاند كه دژی پرۆسه‌ی ڕیفراندۆم و سه‌ربه‌خۆییه له كوردستانی باشور، له میدیاكانی وتومه ئهگهر بێت و وڵاتانی دراوسێ دژی پرۆسه‌كه بوه‌ستنه‌وه كارێكی ئاسان نابێت، په‌یامی فه‌رمی كۆماری ئیسلامی ئێرانیش ئه‌وه‌یه كه ڕێبه‌ری كۆماری ئیسلامی ئێران ده‌ڵێت له‌گه‌ڵ یه‌ك پارچه‌ی عێراقین.
نازم عمر ئاماژه‌ی به‌وه‌شكرد: پێم وانیه پرۆسه‌كه له‌كاتی خۆیدا به‌ڕێوه‌بچێت، ئێمه هه‌میشه وتومانه وڵاتانی ئه‌وروپا ڕێز له گه‌لی كورد ده‌گرن، به‌ڵام ڕێزی وڵاتانی ئه‌وروپا مانایی ئه‌وه نیه پشتیوانی ڕیفراندۆم بكه‌ن، به‌ڵكو له‌گه‌ڵ پاراستنی یه‌ك پارچه‌ی خاكی عێراقن.
ئه‌و نه‌یشارده‌وه و ڕایگه‌یاند: مه‌ترسیه‌كانی دوای ڕیفراندۆم ئه‌وه‌یه كه یه‌كڕیزی نێوماڵی كوردی تێك بدات و دووه‌میش به دڵنیایه‌وه به‌رپه‌رچدانه‌وه دروست ده‌بێت له عێراق و ئێران و توركیا، ئه‌مه وێڕای ئه‌وه‌ی ئاسایشی نێوخۆی كوردستان ده‌كه‌وێته مه‌ترسیه‌وه، چونكه كار به‌وه بڕوات و توشی شه‌ڕ و پێكدادان ببینه‌وه بێگومان كاریگه‌ری خراپی له‌سه‌ر ئاسایشی كوردستان ده‌بێت، ئهگهر ڕیفراندۆمیش بكرێت ئاژاوه و شه‌ڕ و پێكدادان دروست ده‌بێت.
له باره‌ی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان كه ده‌ڵێت پێش پرۆسه‌كه پێویسته په‌رله‌مان كارا بكرێته‌وه نوێنه‌ری حكومه‌تی هه‌رێم ده‌ڵێت: ئه‌مه به‌هانه‌یه‌كی شێوه‌كین، چونكه كاراكردنه‌وه‌ی په‌رله‌مان ته‌نها ده‌بێته هۆی پشتیوانی پرسه نێوخۆیه‌كان، به‌ڵام بڕیاری په‌رله‌مانی كوردستان نابێته هۆی به‌ده‌ستهێنانی پشتیوانی نێوده‌وڵه‌تی و ئیقلیمی، كاراكردنه‌وه‌ی په‌رله‌مان ته‌نها بۆ به یاسایی كردنی پرۆسه‌كه‌یه و هیچ كاریگه‌ری له‌سه‌ر به‌ده‌ستهێنانی ڕه‌زامه‌ندی وڵاتان نابێت.
له باره‌ی قسه‌یه‌كی شه‌قام كه ده‌گوترێت تا دۆخی ژیانی میلله‌ت ئاسایی نه‌كرێته‌وه ده‌نگ به به‌ڵێ ناده‌ین بۆ پرۆسه‌كه، نازم ده‌باخ وتی: قسه‌یه‌كی دروسته و ده‌بێ سه‌ركردایه‌تی سیاسی كورد و حكومه‌تی ههرێمی كوردستان حساب بۆ قسه‌ی شه‌قام بكات، چونكه شه‌قام ده‌نگ ده‌دات، ئهگهر ده‌نگیش نه‌دات شكست به بڕیاری سیاسی سه‌ركردایه‌تی سیاسی كورد ده‌هێنێت.
تۆڕی هه‌واڵی بیروڕا/ تایبه‌ت
نازم دەباغ بۆ رووداو: هەر كوردێك پشتیوانیی گشتپرسی نەكات خائینە
نازم عومەر دەباغ، نوێنەری حكومەتی هەرێمی كوردستان لە ئێران دەڵێت سەردانی شاندەكەی یەكێتی بۆ تاران لەسەر داوای كۆماری ئیسلامیی ئێرانە و دەمێكە بەرنامەی بۆ دانراوە. دەشڵێت شاندی لیژنەی باڵای گشتپرسی سەردانی تارانیش بكەن، هەر یەك وەڵامیان دەستدەكەوێت.
رۆژی یەكشەممە شاندێكی یەكێتی بەرەو تارانی پایتەختی ئێران بەڕێكەوت. نازم عومەر، نوێنەری حكومەتی هەرێمی كوردستان لە تاران كە نوێَنەری یەكێتیشە، باسی ئەجێندای سەردانی شاندەكەی یەكێتی دەكات و دەڵێت: "دەمێكە بەرنامەی ئەو سەفەرە داڕێژراوە كە لە دەرفەتێكدا شاندێكی باڵای یەكێتی بە سەرۆكایەتی جەنابی كاك كۆسرەت رەسوڵ بێنە ئێران، بەڵام ئەجێندای سەردانەكە هەڵسەنگاندن و تاوتوێكردنی دۆخی سیاسی ناوچەكە و پەیوەندیی نێوان هەرێمی كوردستان و كۆماری ئیسلامیی ئێران، بە تایبەتی پەیوەندی یەكێتی و ئێرانە".
هەرێمی كوردستان رۆژ بەڕۆژ لە وادەی ئەنجامدانی گشتپرسی نزیك دەبێتەوە، كۆماری ئیسلامیی ئێران هەرزوو دژایەتی خۆی بۆ پرۆسەكە نیشاندا، عەلی خامنەیی رێبەری ئێران، هەروەها گوتەبێژی وەزارەتی دەرەوە بە ئاشكرا هەڵوێستی وڵاتەكەیان بەرامبەر ئەو هەنگاوەی هەرێمی كوردستان دەربڕی.
نازم دەباغ بەدووری دەزانێ هیچ گۆڕانكارییەك لەو هەڵوێستەی ئێراندا رووبدات و دەڵێت "تاكە شتێك كە كۆماری ئیسلامیی ئێران لە وڵاتانی دیكە جیا دەكاتەوە، ئەوەیە كە هەڵوێستی بەستراوەتەوە بە دوایین هەڵوێستی حكومەتی عێراقەوە".
نازم دەباغ هەروەها دەڵێت: "ئێران لەو هەنگاوەی هەرێمی كوردستان و سەركردایەتی حیزبەكانی كوردستان نیگەرانە، ئەوەی من ئاگادارم پەیامی بۆ پارتی، یەكێتی، یەكگرتوو، كۆمەڵ، حیزبی سۆسیالیست و بزووتنەوەی ئیسلامی ناردووە".
نازم دەباغ هەروەها دەڵێت: "دەبووایە لیژنەی باڵای ریفراندۆم زووتر سەردانی ئێران بكەن، بەڵام دەبێ بزانن جگە لەو وەڵامە هیچ وەڵامێكی دیكە وەرناگرن كە پێویستە هەرێمی كوردستان لە چوارچێوەی دەستوور و یەكپارچەیی عێراق بڕیار لە چارەسەركردنی كێشەكانی خۆی بدات".
بەشێك لە سیاسەتوانان و شرۆڤەكاران، ئەنجامدانی گشتپرسی بە هەڕەشە لەسەر هەرێمی كوردستان دەزانن و پێیانوایە ئێران لە رێگەی حەشدی شەعبییەوە گوشار لە هەرێمی كوردستان دەكات، بە تایبەتی لە ناوچە ناكۆكی لەسەرەكان.
نازم دەباغ لەو بارەیەوە دەڵێت "ناتوانم پشتڕاستی بكەمەوە، بەڵام دەتوانم بڵێم ئێران لەسەر گشتپرسی بە ئاسانی ناكەوێتە شەڕ، بەڵكو هەڵوێستی ئێران بەستراوەتەوە بە هەڵوێستی حكومەتی عێراق كە سوپا و حەشدی هەیە، بەشێك لە فەرماندەكانی ئەم سوپایە بیركردنەوەی بەعسیانەیان بۆ چارەسەركردنی كێشەی كورد هەیە".
یەكێكی دیكە لەو نیگەرانیانە، داخستنی سنوورەكانی ئێرانە بەڕووی هەرێمی كوردستان. سەبارەت بە داخستنی سنوور لە حاڵەتی ئەنجامدانی گشتپرسی، نازم دەباغ دەڵێت: "بە قەناعەتی خۆم بواری ئابووری و بازرگانی دوایین شتە بیری لێ بكرێتەوە، بەتایبەتی لەلایەن كۆماری ئیسلامییەوە".
بەرپرسانی یەكێتی لە لێدوانە رۆژنامەڤانیەكانیاندا بەردەوام نیگەرانی لە ئەنجامدانی گشتپرسی نیشان دەدەن و ترس و دڵەڕاوكێ و هەڕەشەی وڵاتانی دەوروبەر زەق دەكەنەوە كە زۆر لە چاودێران پێیانوایە ئەو ترس و نیگەرانیە لەجێی خۆیدا نییە، بۆ ئەمەش مەسەلەی فیدراڵیەت لە ساڵی 1992 بە نموونە دەهێننەوە كە سەرەتا زۆر وڵات دژی بوون، بەڵام دواتر مامەڵەیان لەگەڵ كرد، وەكو ئەمری واقیع.
نازم دەباغ دەڵێت: "پێموایە نەك بەشێك لە سەركردایەتی یەكێتی، بەڵكو سەركردایەتی لایەنە سیاسییەكانی دیكەش ئەو نیگەرانییانەیان هەیە، بەڵام بەرنامەی فیدراڵەت پێش راپەڕین و لەنێو بەرەی كوردستانی بە ئاگاداریی ئێران و كەسانی دیكە دانرا، رەزامەندی و پشتیوانیی زۆر وڵاتی لەگەڵ بوو، بەڵام ئەو گشتپرسییەی ئێستا تەنیا سەركردایەتیی كورد بڕیاری لەسەر داوە".
نازم دەباغ رەتیكردەوە یەكێتی لەگەڵ گشتپرسی نەبێت و گوتی "ئێمە واقیعەكە دەخوێنینەوە نەك لەگەڵ گشتپرسی نەبین، ئەوە قەناعەتی خۆمە، هەر كەسێك پشتیوانی گشتپرسی و سەربەخۆیی كوردستان نەكات خیانەت لە گەلی خۆی دەكات، بەڵام كەی و چۆن ئەو گشتپرسییە بكرێت؟".
لە ماوەی رابردوودا ئێران ئاوی زێی بچووكی گرتەوە، هەندێك لایەن وایان لێكدایەوە كە ئەوە ئینزاری ئێران بووە بۆ هەرێمی كوردستان كە ئەگەر گشتپرسی بكات، برسی و تینوی دەكات، بەڵام نازم دەباغ رەتیكردەوە گرتنەوەی ئاوی زێی بچووك پەیوەندی بە مەسەلەی گشتپرسییەوە هەبێ و گوتی "داوام لە وەزارەتی كشتوكاڵ و ئیدارەی پشدەر كردووە خۆیان بێنە ئێران و سەیری بەنداوەكان بكەن، ئەم بابەتە پەیوەندی بە گوشاری سیاسییەوە نییە، با بێن لە نزیكەوە كێشەكان چارەسەر بكەن، ئێران 10 ساڵە پرۆژەی هەیە بۆ دروستكردنی زیاتر لە 20 بەنداوی بچووك، ئەو بەنداوانەش پێویستیان بە گلدانەوەی ئاو هەیە، بۆیە ئەو بابەتە دوور و نزیك پەیوەندی بە گشتپرسییەوە نییە".
هەندێك لە میدیاكان بە تایبەتی ئێران بەشێوەی جیاواز باسی سەردانەكەی مام جەلالیان بۆ تاران كرد و بە بابەتی سیاسییانەوە بەستەوە، بەڵام نازم دەباغ دەڵێت سەردانەكە پەیوەندی بە سیاسەتەوە نەبووە.
لەوبارەوە گوتی "ئەوانەی ئەو پروپاگەندانە بڵاودەكەنەوە خەونی چۆلەكە دەبینن، سەردانەكە دوور لە سیاسەت بوو، بۆ گۆڕینی جەو و كەشوهەوای جەنابی مام جەلال بوو. مام جەلال توانای قسەكردن و گفتوگۆی سیاسی نییە، نابێ ئێمە بەوە هیلاكی بكەین، ئەمە كاری مەكتەبی سیاسی یەكێتییە".
نازم دەباغ زیاتر لەبارەی تەندروستی مام جەلال قسەی كرد و گوتی "دەتوانێت جوڵە بكات و تەندروستی بەرەو باشبوون رۆیشتووە، بە تایبەتی دەست و سەری دەجوڵێنێ، كاتێك قسەی بۆ دەكەی تێدەگات، بەبێ ئەوەی بڕیار بدات بە باشە یاخود بە خراپە. من ئەو چەند رۆژە لە خزمەتیدا بووم، لە هەمان ئەو شوێنە دەمایەوە كە پێشتر بۆی دەهات. زۆریشم پێ ناخۆش بوو كە زوو گەڕایەوە، بەڵام بەهۆی هاتنی شاندی مەكتەبی سیاسی یەكێتی بۆ ئێران و بۆ تێكەڵنەبوونی ئەو دوو پرسە، گەڕایەوە كوردستان".
وتووێژی سیاسیون له‌گه‌ڵ "نازم ده‌باغ" نوێنه‌ری حکومه‌تی ههرێمی کوردستان له تاران
راڤه‌ی ده‌ق و په‌راوێزی سه‌ربه‌خۆیی کوردستانی عێراق
به‌دوای هێرشی داعش بۆ باکووری عێراق له لایه‌ن داعش‌ه‌وه و به‌ده‌سته‌وه‌دانی چه‌ند ناوچه‌یه‌ک له لایه‌ن هێزه‌کانی سه‌ر به بهغدا، پێشمه‌رگه‌کانی کورد به شێوه‌ی دوفاکتۆ کۆنترۆڵی ئه‌و ناوچانه‌یان گرته‌وه ده‌ست، خواسته له‌مێژینه‌کان بۆ سه‌ربه‌خۆیی کوردستان دیسان به‌هێز بووه‌وه. هاوکات له‌گه‌ڵ ئۆپراسیۆنی هاوبه‌شی هێزه‌کانی کورد و حکومه‌تی ناوه‌ندی عێراق به مه‌به‌ستی ئازادکردنی موسڵ، داواکاری بۆ بهڕێوهچوونی ریفراندۆم چه‌ندین جار باسکراو دواخرا.
تاوه‌کو له هه‌فته‌ی رابردوو به‌رپرسانی باڵای حکومی و حزبی ناوچه‌ی خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری کوردستانی عێراق له‌سه‌ر به‌ڕێوه‌بردنی گشتپرسی سهبارهت به سه‌ربه‌خۆیی له رۆژی ٢٥ی سیپته‌مبه‌ر رێککه‌وتن. مه‌سعود بارزانی سه‌رۆکی ههرێمی کوردستانی عێراق له رۆژی ٧/٦ رایگه‌یاند که ئه‌م گشت‌پرسییه بۆ سه‌ربه‌خۆیی رۆژی ٢٥ی سیپته‌مبه‌ر به‌ڕێوه ده‌چێت.
ئه‌م رێکه‌وته له میانه‌ی کۆبوونه‌وه‌یه‌کدا له شاری هه‌ولێر به سه‌رۆکایه‌تی مه‌سعود بارزانی سه‌رۆکی هه‌رێم دیاریکرا. له به‌یانی کۆتایی ئه‌م دانیشتنه‌دا هاتووه که ده‌نگدان له سێ پارێزگای سه‌ر به‌م هه‌رێمه و "ناوچه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری هه‌رێم" به‌ڕێوه ده‌چێت.
هه‌نگاونانی کورده‌کان بۆ سه‌ربه‌خۆیی له مێژوودا به دژایه‌تی حکومه‌ته دراوسێکان له ئێران، تورکیا، سوریا و هه‌روه‌ها ئه‌مریکا رووبه‌روو بووه‌ته‌وه. مه‌کته‌بی سیاسی حزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران له رێکه‌وتی ١٠/٦/٢٠١٧دا سهبارهت به‌م بابه‌ته به‌یانێکی ده‌رکرد که تیایدا حزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران، وێڕای پیرۆزبایی کردن له سه‌رۆکی کوردستانی عێراق و حزب و لایه‌نه سیاسییه‌کان و هه‌روه‌ها جه‌ماوه‌ری کوردستان، ئه‌م بڕیاره به بڕیارێکی مێژوویی و هه‌نگاوێکی گرنگ و مافی راسته‌قینه‌ی خه‌ڵکی کوردستان له پێناو مافی چاره‌نووس له‌م به‌شه‌ی کوردستان ناوده‌بات. به‌م بۆنه‌وه وتووێژێکمان بوو له‌گه‌ل نازم ده‌باغ نوێنه‌ری حکومه‌تی ههرێمی کوردستان له تاران که له درێژه‌دا ده‌یخه‌ینه به‌ردیدی خوێنه‌ران:
· ههرێمی کوردستان له عێراق به ژماره‌ی دانیشتووانی نزیکه‌ی ٥ ملیون که‌س و به بوونی هه‌ڵبژاردن، په‌رله‌مان، سه‌رۆک و هێزی چه‌کداره‌وه، ئێستاش تا راده‌یه‌کی زۆر خۆبه‌ڕێوه‌به‌ره. به‌م پێیه، چ پێویستییه‌ک بۆ سه‌ربه‌خۆیی هه‌یه؟
کورده‌کان له عێراق و رۆژهه‌ڵاتی ناوین، ساڵیانێکی زۆره هه‌وڵ ده‌ده‌ن مافه یاساییه‌کانی خۆیان ده‌سته‌به‌ر بکه‌ن. دوای رووخانی سیستمی سیاسی پێشوو له عێراق و له‌ناوچوونی سه‌دام حسێن و پێکهێنانی حکومه‌تی نوێ له‌م وڵاته‌دا، به پێی ده‌ستووری نوێ، کورده‌کان مافی چاره‌نووسی خۆیان به‌ده‌ست هێنا و ئه‌مه له ده‌ستووردا هاتووه. یه‌کێک له‌م بابه‌تانه ریفراندۆمه.
به‌داخه‌وه له ساڵانی رابردوودا، هیچکام له حکومه‌ته‌کانی عێراق دوای رووخانی سه‌دام: له سه‌رده‌می ئه‌یاد عه‌لاوی، ئیبراهیم جه‌عفه‌ری، نوری مالیکی و له‌م دواییانه‌شدا حه‌یده‌ر عه‌بادی نه‌مانتوانیوه سوود له‌و مافه یاساییانه‌ی خۆمان ببینین که له ده‌ستووردا هاتووه. به تایبه‌ت مادده‌ی ١٤٠ی ده‌ستوور، یاسای پێشمه‌رگه، یاسای نه‌وت و بابه‌تی هاوشێوه که پشتگوێ خراون. ته‌نانه‌ت ئه‌و یاسایانه‌ی که باس له چۆنیه‌تی رێکخستنی په‌یوه‌ندی نێوان حکومه‌تی کوردستان و حکومه‌تی ناوه‌ند له بهغدا ده‌که‌ن، سوودیان لێ نه‌بینراوه.
به گشتیی بارودۆخی ئێستا دوای داعش و شه‌ڕ له‌گه‌ڵ ئه‌م گروپه تیرۆریستییه هه‌ستێکی له‌ناو کورده‌کان جوڵاندووه که ئه‌م پرسیاره دێنێته ئاراوه که ده‌بێت تاکه‌ی چاوه‌ڕوان بین لایه‌نه‌کانی به‌رامبه‌ر به‌ڵێنه‌کانیان نه‌به‌نه سه‌ر. له ئاکامدا، سه‌رۆکایه‌تی ههرێمی کوردستان و لایه‌نه سیاسییه‌کان بڕیاری به‌ڕێوه‌بردنی ریفراندۆمیان دا. ئێستاکه رابه‌ران و حزبه سیاسییه‌کان بڕیاری خۆیان داوه تا گشتپرسی به‌ڕێوه بچێت. هه‌روه‌هاش که دووپات ده‌کرێته‌وه، ئه‌م گشت‌پرسییه که تاڕاده‌یه‌کی زۆر هه‌موو کورده‌کان ده‌نگی ئه‌رێنی پێ ده‌ده‌ن له کۆتاییدا چاوه‌ڕوان ده‌بین و له جێبه‌جێ‌کردنی ئاکامه‌کانیدا په‌له ناکه‌ین و له‌گه‌ڵ حکومه‌تی ناوه‌ندی عێراق و وڵاتانی دیکه وتووێژ و دانوستان ده‌که‌ین بۆ جێبه‌جێ‌کردن و چۆنیه‌تی پرۆسه‌ی سه‌ربه‌خۆیی له داهاتوودا.
· ئاماژه‌تان به‌وه‌دا که ئاکامی ریفراندۆم له ئێستاوه روونه‌و له به‌رژه‌وه‌ندی سه‌ربه‌خۆیی‌دایه. پرسیار ئه‌وه‌یه که ئایا کوردستان توانای به‌ڕێوه‌بردنی خۆی هه‌یه؟ به واتایه‌کی دیکه، ئایا توانای دروستکردنی وڵاتێکی سه‌ربه‌خۆ له کوردستان ئاماده‌یه؟
ئهگهر تێڕوانینێکی راست و دروست‌مان بۆ توانایی هه‌بێت و دوژمنانه هه‌ڵسوکه‌وت نه‌کرێت، به دڵنیاییه‌وه ئه‌م تواناییه هه‌یه. یه‌که‌م رابه‌ری سیاسی، حکومه‌ت و هێزی پێشمه‌رگه‌مان هه‌یه و دووه‌م داهاتێکی نه‌وتی باشی هه‌یه که له‌م رووه‌وه ناوچه‌یه‌کی پڕبایه‌خه. ته‌نها ئه‌م خاڵه ده‌مێنێته‌وه که ئایا مۆڵه‌ت ده‌درێت له‌م توانایانه سوود ببینین یان نا. که به‌ڕای له رووی ناوچه‌ییه‌وه ده‌بێت هاوکاری پێویست به کوردستان بدرێت هه‌روه‌ها که له شه‌‌ڕی دژ به داعش درا. به گشتیی ئیمکان و توانای به‌ڕێوه‌بردنی وڵاتێکی سه‌ربه‌خۆی کوردیمان هه‌یه به‌ڵام له‌وانه‌یه له کرده‌وه‌دا، جیاواز بێت.
* هه‌ڵوێستی کۆماری ئیسلامی ئێران له سه‌ر ئه‌م بابه‌ته چۆن ده‌بینن؟ ئێران دژی ئه‌م ریفراندۆمه‌یه به‌ڵام هه‌ڵوێستێکی سه‌ختی نه‌گرتووه و رێگاچاره‌ی سیاسی پێشنیار ده‌‌کات.
ته‌نها کۆماری ئیسلامی ئێران نه‌بوو که له‌گه‌ڵ ئه‌م بڕیاره هاوڕا نییه به‌ڵکوو وڵاتانی ناوچه‌که‌ش هه‌ڵوێستێکی هاوشێوه‌یان ده‌ربڕیوه. به‌ڵام جیاوازی کۆماری ئیسلامی ئێران له‌وه‌دایه که ده‌ڵێت ده‌بێت حکومه‌تی کوردستانی عێراق، له چوارچێوه‌ی یاسا و به دانوستانی سیاسی به‌دوای مافه‌کانییه‌وه بێت تا بگاته ئاکامی پێویست. به‌ڕای من سیاسه‌تی کۆماری ئیسلامی ئێران و وڵاتانی دیکه، په‌یوه‌سته به سیاسه‌تی حکومه‌تی ناوه‌ند له بهغدا. ئهگهر حکومه‌تی ناوه‌ند لاری نه‌بێت، دژایه‌تی وڵاتانی دیکهش نایه‌ته ئاراوه.
* نوێنه‌ری تایبه‌تی نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان له عێراق، به ده‌رکردنی به‌یانێک رایگه‌یاند له پرۆسه‌ی ریفراندۆمی سه‌ربه‌خۆیی ههرێمی کوردستانی عێراق هیچ ده‌ستێوه‌ردانێکیان نییه. ئه‌م پاڵپشتی نه‌کردنه‌ی نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان چ کاریگه‌رییه‌کی له‌سه‌ر ریفراندۆم ده‌بێت؟
هه‌ڵوێستی نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان تا ئێستا روونه و بێ‌لایه‌نی راگه‌یاندووه. به‌ڵام به‌دوای ئه‌وه‌وه‌ین که له ماوه‌یه‌کی دیاریکراودا و له چوارچێوه‌ی دانوستان له‌گه‌ڵ ئه‌م رێکخراوه‌دا بتوانین پاڵپشتییان وه‌ربگرین. له کۆتاییدا بێ‌ڵایه‌نی نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان، ئاکامێکی ئه‌رێنی نابێت.
* بابه‌تی سه‌ربه‌خۆیی کوردستان لایه‌نی ناسیۆنالیستی و نه‌ته‌وه‌ییشی هه‌یه. به‌ڕای ئێوه ئه‌م هه‌سته سه‌ربه‌خۆخوازییه ناوچه‌کانی دیکه‌ی کوردستان له رۆژهه‌ڵاتی ناوین ده‌گرێته‌وه؟ ده‌زانین که سێ ناوچه‌ی کوردی له دراوسێی ههرێمی کوردستان له وڵاتانی ئێران، تورکیا و سوریا بوونیان هه‌یه.
له‌م بابه‌ته‌دا نابێت تێڕوانینی نه‌رێنیمان ببێت. بۆ نموونه سه‌یری وڵاتانی عه‌ره‌بی بکه‌ین. له رووی نه‌ته‌وه‌وه هه‌موو عه‌ره‌بن، به‌ڵام وڵاتی سه‌ربه‌خۆیان هه‌یه. نه‌ته‌وه‌کانی دیکهش ئه‌م رێسایه ده‌یانگرێته‌وه. پێویستیی پێکهێنانی وڵاتێک، به مانای وه‌رگرتنی هاونه‌ته‌وه‌کانی دیکه نییه. بابه‌ت گرنگتر بارودۆخی کورده‌کان له وڵاتێکدایه که تیایدا ده‌ژین. کورده‌کان له وڵاتێکدا که ئاسووده بن و کێشه‌یان نه‌بێت، سیاسه‌تی په‌یوه‌ست بوون و هاتنه‌ناو کوردستان، نایه‌ته ئاراوه. له ئێستاشدا ئێمه له ههرێمی کوردستانی عێراق پێداگریمان هه‌یه له‌سه‌ر ده‌ست وه‌رنه‌دان له بابه‌تی له‌م جۆره و هه‌وڵمان داوه دووره‌په‌رێز بین له‌م بابه‌ته‌دا. گرنگی به بابه‌تی ناوخۆیی ههرێمی کوردستان بده‌ین و ده‌ست نه‌خه‌ینه ناو کاروباری ناخۆیی وڵاتانی ناوچه‌که‌وه. له کۆتاییدا بۆ سه‌ربه‌خۆیی پێویستمان به دانوستان و رای ئه‌رێنی وڵاتانی دراوسێ و بهغدا هه‌یه.
حه‌وته‌نامه‌ی سیاسی – ئابووری سیاسیون، ساڵی یه‌که‌م، ژماره ١٦، دووشه‌ممه ٢٩ جۆزه‌ردانی ١٣٩٦ی هه‌تاوی، ١٩/٦/٢٠١٧، لاپه‌ڕه‌کانی ١ ، ٣
دوایین هەواڵەکان
- نازم ده‌باغ له وتووێژی له گهڵ جام کوردی ڕایگه‌یاند: پلانی حکومه‌تی هه‌رێم / تێڕوانینی هاوبه‌شی سێ سهرۆکایهتییهکهی عێراق / گهشبینی بۆ چاره‌سه‌رکردنی کێشهکانی نێوان هه‌ولێر و بهغدا
- نازم دەباغ بۆ "ئێن.ئاڕ.تی": حکومەتی هەرێمی کوردستان له پهیوهندییهکی باشدایه له‌گه‌ڵ ئێران
- سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان پیرۆزبایی جەژنی قوربان لە موسڵمانانی کوردستان دەکات
- مەسرور بارزانی پێشوازی لە کونسوڵی نوێی کۆماری ئیسلامیی ئێران لە هەولێر دەکات
- نوێنەرایەتی حکوومەتی هەرێمی کوردستان بەشداریی له کردنهوهی پێشانگای "ههرێمی حهیرانی" کرد
- نێچیرڤان بارزانی: پێویستە بەغدا قهرهبووی كهسوكاری ئهنفالكراوان بكاتهوه
- نازم دەباغ لەگەڵ یون جای چون جێگری بەرپرسی نووسینگەی یونامی له ئێران دیداریی کرد
- سبهی شاندی ههرێمی كوردستان به سهرۆكایهتی مهسرور بارزانی دهگاته بهغدا
- سەرۆک کۆمار پێشوازیکرد لە سەرۆکی حکومەتی ھەرێمی کوردستان
- نوێنەرایەتی حکوومەتی هەرێمی کوردستان بەشداریی له ئاهەنگی رۆژی نیشتیمانی وڵاتی فهڕهنسا کرد