پێوهندی کۆماری ئیسلامی ئێران و کوردهکانی عێراق پێشینهیهکی دوور و درێژی ههیه، بهڵام له ساڵی 1992ی زایینی و به دوای دامهزراندنی حکوومهتی ههرێمی کوردستان پێوهندی دوو لایهن کهوتۆته بارودۆخێکی نوێ و بهستێنی پلان داڕشتن بۆ پێوهندییهکی لهسهر بنهمای چوارچێوهیهکی تایبهت و دیاریکراو و پاوهجێ له نێوان دوو لایهندا پێکهاتووه.
ڕوون و ئاشکرایه که پێوهندی تاران و ههولێر له بواری ئابووری و فهرههنگیدا شانبهشانی بواری سیاسی و ئهمنی گهشهی نهکردووه. وادیاره چهند هۆکارێک لهسهر ئهو گهشه نهکردنه کاریگهر بوون. ئهگهر له ڕوانگهی سیاسییهوه چاو لهو بابهته بکهین، گرینگترین هۆکاری گهشهنهکردنی ئهو پێوهندییه دهگهڕێتهوه بۆ گرینگی پێنهدانی سیاسهتوانانی ههردوولا به گهشهپێدانی پێوهندییهکان له دیکهی بوارهکاندا. بهتایبهت وادیاره ڕوانێنی تاران لهسهر ههرێمی کوردستان له ژێر کاریگهری ڕوانگهیهکی ئهمنی و ڕیاڵیستیدایه. بهرپرسانی باڵای حکوومهتی ههرێمی کوردستان، زۆر جار سهردانی ئێرانیان کردووه و لهگهڵ بهرپرسانی باڵای ئێرانی دیدار و چاوپێکهوتنیان ئهنجام داوه. بهڵام پێوهندی و ههڵسوکهوتی فهرمی ئێران زیاتر لهگهڵ دهوڵهتی ناوهندی عێراق ئهنجام ئهدرێت. ماوهیهک لهمهوپێش جهنابی مهسعوود بارزانی، سهرۆکی ههرێمی کوردستانی عێراق له سهردانی خۆی بۆ ئێران لهگهڵ حهزرهتی ئایهتوڵڵا خامنهیی، ڕێبهری باڵای شۆڕشی ئیسلامی دیداری کرد. لهو دیدارهدا ڕێبهری باڵای ئێران، ههموو ئیتنیک و ئایینهکانی عێراقی به برای نێزیکی ئێران و خاوهن پێوهندییهکی ڕێشهداری مێژوویی لهگهڵ خهڵکی ئێران وهسف کرد. جهنابی بارزانیش ئێرانی به وڵاتێکی دۆست و نێزیک له گهلی عێراق ناوبرد و وتی که ههرگیز یارمهتییهکانی دهوڵهت و خهڵکی ئێران که له ڕۆژه دژوارهکاندا به هانای خهڵکی ههرێمهوه هاتن، له بیر ناکهن. ههروهها جهنابی نێچیرڤان بارزانی، سهرۆک وهزیرانی حکوومهتی ههرێمی کوردستان له ڕێوڕهسمی سوێندخواردنهوهی فهرمی و دهستبهکاربوونی جهنابی سهرۆک کۆمار ڕۆحانی بهشداری کرد. ئهو خاڵانه بهڵگه و نیشانهی ڕوون و ئاشکرای دیدار و گفتوگۆکانی دوو لایهنه، له ئاستێکی باڵادا. بهڵام ئهوهی که هێشتاکه لێڵ و نادیاره ئهوهیه که بۆچی ئهو دیدارانه نهبۆته هۆی گهشهی پێوهندییهکان له دیکهی بوارهکاندا، بێ گومان بۆ تێگهیشتن لهو بابهته پێویستمان به تاوتوێ کردن و خهسارناسی بارودۆخی پێوهندی ئێران و ههرێمی کوردستانه.
ههولێر ئامادهیه که پێوهندی خۆی لهگهڵ تاران له ههموو بوارهکاندا گهشه پێبدات. بهڵام جاروبار له بهرانبهر ڕوانگهی یهکسهر سیاسی ئێراندا، ههڵوێستێکی هاوشێوهی ئێرانی گرتووه.
بارودۆخێکی لهم جۆره دهبێته هۆی دروست بوونی ههندێ تێبینی له هزر و ئهندێشهی سیاسی بهرپرسانی ههردوو لا و وابیر دهکهنهوه که لهوانهیه پهرهپێدانی پێوهندییهکان لهجێ ئهوهی ببێته هۆی دروست بوونی ههلومهرجێکی باشتر و به سوودتر، ئهنجامێکی نگریسی پێچهوانهی پێشبینی نهکراوی لێکبکهوێتهوه.
ئێران وهکوو پشتگر و پشتیوانی گهوره و زێدی مێژوویی کوردهکان نابێت، نیگهران بێت له دروست بوونی بارودۆخی نوێ بۆ کوردهکان له دیکهی ناوچهکانی دراوسێیدا، چونکوو ئێران خاوهن دهفرایهتییهکی زۆره بۆ کاریگهری دانان لهسهر بهشگهلێکی کوردستان، که به دڵنیاییهوه دیکهی وڵاتانی درواسێ ههرێمی کوردستان لهو دهفرایهتییانه بێبهشن. له لایهکی دیکهوه کوردهکان باش دهزانن که له درێژایی مێژوودا ئێران زۆرترین یارمهتی کوردهکانی داوه و نابێت بهشداری کردنی تاران به نیگهرانییهوه لێکبدهنهوه.
تاران له پراکتیکدا نیشانی داوه که پشتگری پاوهجێی له عێراق دهکات. بهرجهستهترین و گرینگترین نموونهی ئهو بابهته دهورگێڕانی ئێران بوو له دروست بوونی ئیئتیلافی سیاسی له نێوان شیعهکان و کوردهکان وهکوو پێکهاته پێویسته سهرهکییهکان بۆ سهقامگیربوونی پاوهجێ له عێراقدا.
ئهوهش ئاشکرایه که ئهگهر ئێران ههوڵ بدات بۆ پشتگری کردنی گرووپێکی تایبهت ئهوا پشتگیرییهکهی لهسهر هاوسهنگی ئیتنیکی و بارودۆخی ئهمنی عێراق کاریگهر دهبێت. لهسهر چهندین هۆکاری جیاواز گهشهی پێوهندی دوو لایهنهی ئێران و ههرێم گهلێک ئهنجامی پڕبایهخی بۆ گهلی ههردوو لایهن بهدواوه دهبێت. بۆیه دۆزینهوه و گرتنهبهری ههندێک ڕێکار بۆ گهشهی پێوهندییهکان ههوڵێکی لوژیکی دهبێت. نفووزی ڕکابهره ناوچهیی و ئهکتهره سهروناوچهییهکان له ههرێمی کوردستان له سوود و بهرژهوهندی تاراندا ناشکێتهوه. ههروهها ڕهوشهکه بۆ حکوومهتی ههرێمی کوردستانی عێراقیش به ههمان شێوه دهڕوات له ئاوهها بارودۆخێکدا و بهتایبهت به دابهزینی ئاستی بهشداریی کاریگهریی ئێران له ههرێم، بژارده ستراتیژیکهکانی بهردهستی بهرتهسک ئهبێتهوه و دهستپێوهڕاگهیشتنیشی له سیاسهتی هاوسهنگی تهکنیکی و له پێوهندی لهگهڵ ئهکتهره ناوچهیی و سهروناوچهییهکان کهمتر دهکاتهوه.
بههۆی دۆخی ستراتیژیک و پێگهی ههرێمی کوردستان له پێکهاتهی سیاسی عێراقدا، بهرهو پێشبردنی ههرچهشنه سیاسهتێک له عێراق، به بێ بهستنی پێوهندی لهگهڵ ههرێمی کوردستان سهر ناگرێت. له بواری ئابووریدا ههر دوو لایهن زۆر دهرفهتی گونجاو بۆ یهکتری دهڕهخسێنن، جگه لهوهش، ڕهنگه له هیچ بوارێکدا وهکوو بواری فهرههنگی بهستێنی پێوهندی و هاوکاری لهبار نهبێت.
ههبوونی خاڵی هاوبهشی مێژوویی و ڕهسهن له نێوان ئێران و ههرێم لای کهس شاردراوه نییه. به دڵنیاییهوه گهشهی پێوهندییهکان لهو بوارهدا، دهتوانێت یاریدهری گهشه و پێشکهوتنی ههر دوو لایهن بێت. شێوازی ئێستای پهرهپێدان و گهشهی پێوهندی و ههڵسووکهوتی نێوان گهلان لهگهڵ یهکتر به شێوهیهکه بواری سیاسی دهڕواته پێشهوه بۆ ئهوهی ڕێگا بکاتهوه بۆ گهشهی پێوهندییهکان له دیکهی بوارهکاندا. واتا ئهوه دهوڵهتهکانن که له ڕێگای بهستنی پێوهندی و دانیشتن و کۆبوونهوه و ههڵسووکهوت لهگهڵ یهکتر بهستێنی هاوکاری له بوارهکانی ئابووری و فهرههنگیدا پێکدێنن، بهڵام له بارودۆخێکدا که دهوڵهتهکان له ڕێگای جێبهجێ کردنی ئهو ستراتیژییهدا ههنگاو ههڵنهگرن، دهکرێت ڕێگایهکی پێچهوانه بگیردرێتهبهر. بهتایبهت له دونیای نوێ پێوهندییهکان و گۆڕانکاری تۆکمه و مهزنی کۆمهڵایهتی و فهرههنگی له کۆمهڵگای نێونهتهوهیی، ڕێگا کراوهتهوه بۆ بهستنی پێوهندییهکان له دهرهوهی چوارچێوه و نهریتی دهوڵهتی.
بۆیه دهکرێت گهشهی پێوهندی نێوان گهلان لهجێ ئهوهی چاوهڕوانی بواری سیاسهت بێت لهلایهن گرووپه ناحوکمی و مهدهنییهکانهوه، به تایبهت به له بهرچاوگرتنی تێبینی و چوارچێوهی دهوڵهتهکان ببهسترێت و به شێوهیهکی ڕێکوپێک بهڕێوهببردرێت تا ڕادهیهک که تهنانهت بواری سیاسهتیش بۆ بهستنی پێوهندی هان بدات و بیجوێنێت. به له بهرچاوگرتنی پێوهندی و هاوبهشییه فهرههنگییهکان بهستێنێکی گونجاو بۆ گهشهی پێوهندییهکانی ئێران و ههرێم لهلایهن کهسایهتییهکانی زانکۆ، خوێندکاران، نوخبهکان و لێکۆڵهڕان دا لهبهردهستدایه. دامهزراندنی زانکۆ و ناوهندی توێژینهوه و لێکۆڵینهوهی ئێران له ههرێمی کوردستان، ئاڵوگۆڕکردنی خوێندکار و مامۆستا له نێوان زانکۆکانی ههردوولا، دامهزراندنی کورسی زمانی کوردی له زانکۆکانی ئێران و بایهخدانی زیاتر به گهشهی زمان و ئهدهبیاتی فارسی له زانکۆکانی ههرێمی کوردستان و پێوهندی نێوان شاعیر و هۆنهران و هونهرمهندانی دوو لایهن و سهرنجدان به بابهتی چاپ و بڵاوکردنهوه له ڕیزی گرینگترین ڕێکارهکانی گهشهپێدانی پێوهندی دوو لایهنه. هاوکاری کردن له بواری گهشتیاری بۆنه فهرههنگییهکان وهکوو جێژنی نهوۆز یان جێژنه ئایینییه هاوبهشهکان، بهڕێوهبردنی کێبهرکێ وهرزشی، هاوکاری نێوان ههواڵدهریی و میدیاکان و کردنهوهی نووسینگهی ئاژانسهکانی ههواڵ له خاکی یهکتر بۆ ڕهنگدانهوه و دهنگدانهوهی باشتری ههواڵ و ڕووداوه جۆراوجۆرهکان، ڕێکارێکی ڕێکوپێک و گونجاوه. بۆ جهخت لهسهر پێویستی ئامادهبوون و چالاکی ههواڵدهریی ههریهک له لایهنهکان له خاکی یهکتر دهتوانین ئاماژه بدهینه ڕوماڵ کردن و ڕهنگدانهوهی ناشیاو و ناڕێکوپێکی ههواڵهکانی کۆماری ئیسلامی ئێران و کهڵک وهرگرتن له سهرچاوه بڕواپێنهکراوهکان لهلایهن ههندێک میدیاکانی ههرێمی کوردستانهوه.
له بهرانبهردا نهبوونی میدیاکانی ههرێمی کوردستان له ئێران و ڕهنگدانهوهی کاڵ و کهموکورتی ڕووداوهکانی ههرێمی کوردستان له میدیاکانی ئێران، وای دهنوێنێت که گوایه ههرێمی کوردستان به مهودای ههزاران کیلۆمهتر له ئێران دووره. له ئهگهری به تۆکمه کردنی چوارچێوهی پێوهندییه فهرههنگییهکان، له بواره ئاماژهپێکراوهکانی ئهم نووسراوهیهدا، بهستێنی پێویست بۆ گهشهی هاوکاری ئابووری دروست ئهبێت و لهم چوارچێوهیهدا ڕێگا دهکرێتهوه بۆ بهدواداچوونی پێوهندییه ئابوورییهکان و بۆ ئاستێکی باڵا بهرز بکرێتهوه. ههروهها دهکرێت ڕێگا و بهستێنی دیکهش بۆ گهشهپێدانی پێوهندییهکانی دوو لایهن بدۆزرێتهوه. بێگومان زاڵبوونی ڕوانگهی گهشبینانه، دهرفهت ناسی، دڵ فراوانی و بایهخدان و ڕێزلێنانی دوو لایهنه له نێوان ههولێر و تاراندا، ئاستی پێوهندییهکانی ئێستا بۆ ئاستێکی باشتر و بهسوودتر بهرز دهکاتهوه.
ڕۆژنامەی شەرق، پێنجشەمە 8ی ئایاری 2014 (18ی گوڵانی 1393ی هەتاوی)، ساڵی یازدەیەم، ژمارە 2011، لاپەڕەکانی 1 و 2.
نوێنەرایەتیی هەرێمی کوردستانی عێراق لە تاران، نیوەڕۆ خوانێکی بۆ دکتۆر ڕۆژ نووری شاوەیس جێگری سەرۆک وەزیرانی عێراق لە کاروباری ئابووری و شاندی پەیابەرزی هاوڕێی ساز کرد.
نازم دەباغ نوێنەری هەرێمی کوردستانی عێراق لە شاری تاران، ڕۆژی سێشەمە 13ی ئایار / مایۆی 2014، نیوەڕۆ خوانێکی لەسەر شەڕەفی دکتۆر ڕۆژ نووری شاوەیس جێگری سەرۆک وەزیرانی عێراق لە کاروباری ئابووری و شاندی پەیابەرزی حکوومەتی عێراقی فیدڕاڵ پێکهاتوو لە: وەزیری دارایی، سەرۆکی نەتەوەیی دانانی سەرمایە، سەرۆکی ڕێکخراوەی نەتەوەیی گومرک و نوێنەرانی وەزارەتخانەکانی ئەم وڵاتە و هەروەها محەمەدمەجید الشێخ باڵیۆزی وڵاتی عێراق لە شاری تاران و کارمەندانی ئەم باڵیۆزخانەیە لە وڵاتی ئێران ساز کرد.
لەم نیوەڕۆ خوانەدا دکتۆر جگەرخوێن جێگری نوێنەرایەتیی هەرێمی کوردستان لە شاری تاران، هیوا ڕەسووڵ ڕەشید و دکتۆر ڕەمەزان لە نوێنەرایەتیی هەرێمی کوردستان لە تاران و هەندێک لە کارمەندانی نووسینگەی نوێنەرایەتیی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە ئێران تیایدا ئامادەبوون.
دکتۆر ڕۆژنووری شاوەیس دوو ڕۆژ پێش ئێستا بە یاوەری شاندێکی پەیابەرزی حکوومەتی عێراقی فیدڕاڵ بە سەردانێکی فەرمی گەیشتە تاران و لە پاڤیۆنی دەوڵەت لە فڕۆکەخانەی مێهرئابادی تاران لە لایەن دکتۆر حوسێن ئەمیر عەبدوڵڵاهییان جێگری وەزیری دەرەوەی ئێران لە کاروباری وڵاتانی عەڕەبی و ئەفریقیا پێشوازی لێکرا.
جێگری سەرۆک وەزیرانی عێراق لە کاروباری ئابووری لە سەردانی دوو ڕۆژەیدا بۆ شاری تاران، لەگەڵ ئیسحاق جەهانگیری جێگری یەکەمی سەرۆک کۆماری ئێران، دکتۆر عەلی لاریجانی سەرۆکی پەڕڵەمانی ئێران و دکتۆر عەلی تەیب نیا وەزیری دارایی ئەم وڵاتە دیدار و چاوپێکەوتن ئەنجامدا و ڕێککەوتەنامەیەکی ئابووری لە بوارەکانی دانانی سەرمایە، گومروک، ماڵیات، بانک و ئیستاندارد لە نێوان دوو لایەندا واژۆ کرا.
سێ شەممە, 13 ئایار 2014
دکتۆر جگەرخوێن جێگری نوێنەرایەتیی هەرێمی کوردستان لە تاران لە ڕێوڕەسمی ساڵوەگەڕی کۆچیی دوایی سەید محەمەد باقر حەکیم و سەید عەبدوالعەزیز حەکیمدا بەشداری کرد.
بە ئامادەبوونی دکتۆر جگەرخوێن (محەمەد سدیق ئەحمەد) جێگری نوێنەرایەتیی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە تاران و هەندێک لە کارمەندانی نووسینگەی نوێنەرایەتیی هەرێمی کوردستان لە وڵاتی ئێران، ڕۆژی پێنجشەمە 8ی ئایار / مایی 2014 ڕێوڕەسمی یازدەیەمین ساڵوەگەڕی کۆچیی دوایی سەید محەمەد باقر حەکیم و هەروەها پێنجەمین ساڵیادی کۆچیی دوایی سەید عەبدوالعەزیز حەکیمدا لە شاری تاران بەڕێوەچوو.
ئەم ڕێوڕەسمە لە لایەن نووسینگەی ئەنجوومەنی باڵای ئیسلامی عێراق لە تەلاری ئەندیشەی حەوزەی هونەری شاری تاران بەسترا.
وتووێژی ڕادیۆ ئینگلیزی بروون مەرزی لەگەڵ دکتۆر جگەرخوێن جێگری نوێنەرایەتیی هەرێمی کوردستان لە ئێران و لە کەسایەتییە پایە بڵندەکانی پارتی دیموکراتی کوردستانی عێراق
گرینگی بەشداریی خەڵکی لە سێیەمین خولی هەڵبژاردنەکانی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق چۆن هەڵدەسەنگێنن؟
هەر وەکوو ڕوون و ئاشکرایە، هەموو حکوومەتەکان بە دەستی خەڵکی سازدەکرێن و بەشداری خەڵکی لە هەڵبژاردنەکاندا هێمای دیموکراسییە. دادوەری خەڵکی بەسەر کارکردی سیاسی دەوڵەتەکان لە ڕێگای هەڵبژاردنەکانەوە ئەنجام دەدرێت.
لە ڕوانگەی ئێمەوە بە پێی ئەوەی کە لە عێراق گرفتە جۆراوجۆرە سیاسی، ئەمنیی و ئابوورییەکان بوونی هەیە، دەتوانم بڵێیم کە گرینگی ئەم هەڵبژاردنانە زیاتر لە هەڵبژاردنەکانی پێشووە و هیوادارم کە خەڵکی بە بەشداری بەربڵاوی خۆیان بتوانن بیرووڕای خۆیان دەرببڕن و باروودۆخێک پێکبێت کە حکوومەتێکی وڵامدەرەوە و یاسامەند لە عێراقدا هەڵبژێردرێت.
لەم خولەی هەڵبژاردنەکانی پەڕڵەمانی عێراقدا 39 هاوپەیمان بەشدارییان کردووە. بەبڕوای ئێوە شانسی سەرکەوتنی کام یەک لەم هاوپەیمانانە زیاتر لەوانی دیکەیە؟
ناتوانم ئاماژە بە لیستێکی تایبەت بکەم، بەڵام ئاشکرایە کە هاونیشتمانیانی شیعە 3 هاوپەیمانی گرینگیان هەیە، هەروەها هاونیشتمانیانی سوننە 3 هاوپەیمانی و هەرێمی کوردستانیش بە 2، 3 لیستی بەهێز لە هەڵبژاردنەکاندا بەشدارییان کردووە. تا ڕادەیەک دەتوانین ئەوە بڵێین، بەڵام دەبێت چاوەڕێی بین ببینین دەرئەنجامی هەڵبژاردنەکان بە چ شێوەیەک دەبێت.
چونکە کوردەکان لەم خولەی هەڵبژاردنەکاندا هاوپەیمانییەکی تایبەت و یەکگرتوویان نییە و بە شێوەی جیا بەشدارییان کردووە؟
هەوڵدرا کە لیستێکی هاوبەش پێکبێت، بەڵام بە پێی ناکۆکی لە ڕوانگەکاندا کە بوونی هەبوو، بە تایبەت لەسەر هەندێک مەسەلەی تایبەتدا، لە کۆتاییدا ئەم لیستە پێکنەهات، بەڵام هەر وەکوو ئەو باروودۆخەی کە لە پەڕڵەمانی ڕابردوودا بوونی هەبوو بەگشتیی و وەک چاوەڕوان دەکرێ کوردەکان دوای هەڵبژاردنەکان ئەم هاوپەیمانیانە دادەمەزرێنن و هەر بەم چەشنە یەکپارچە کار دەکەن.
گرینگترینی ئەو قەیرانانەی کە لە پێش دەوڵەتیی پەڕڵەمانی داهاتووی عێراقدا هەیە کامانەن؟
بە بڕوای من گرینگترین ئەرک، دامەزراندنی ئەو هاوپەیمانییەیە کە دەوڵەت پێکدێنێت. چونکە پێشبینی ناکرێت کە یەک لیست بتوانێت زۆرینەی دەنگەکان بۆ خۆی مسۆگر بکات و بە پێی ئەو ناکۆکییە سیاسییە جۆراوجۆرانەی کە لە نێوان گرووپ یا لایەنە سیاسییەکاندا بوونی هەیە کە لە هەڵبژاردنەکاندا بەشدارییان کردووە، تەنانەت لە نێوان لیستە گەورەکانی شیعەشدا زۆر ئەستەمە کە ئەمجارە یەک لیست و هاوپەیمانی بە ئاسانی پێکبێت. دوای ئەوەش وا دیارە گەڕانەوەی هێمنایەتیی و بەرقەراری لە وڵاتدا و لە هەمووی ئەوانە گرینگتر سەقامگیری ئەمنیی، گەورەترین قەیرانی ئەو دەوڵەتە دەبێت کە بە بڕوای من بە هۆی نەبوونی ئەو لێکنەگەیشتنە سیاسییە و بەشداری هەموو لایەنە سیاسییەکانە کە ئەم باروودۆخە پێکهاتووە.
عێراق لە 4 ساڵی ڕابردوودا بە هۆی گێرەوکێشەی سیاسیی بەربڵاو لە نێوان پارت و لایەنە سیاسییەکان، ڕووبەڕووی گرفتی ئەمنیی و تیرۆریستی بووەوە. ئایا دەوڵەتی داهاتووی عێراق دەتوانێت لەم گرفتانە کەمبکاتەوە و هێمنایەتیی و سەقامگیری لە عێراقدا بەرقەرار بکات؟
هەر وەکوو ئاماژەم پێکرد گرفتی سەرەکی کە دەوڵەت لە ساڵانی ڕابردوودا بە تایبەت لە 4 ساڵی ڕابردوو بوویەتیی ئەوەیە کە نەیتوانیوە بە شێوازی واقیعی بەشداری سیاسیی هەموو لایەنەکان پێکبێنێت. نەبوونی ئەم لێکنەگەیشتنە سیاسیی و هاوبەشی سیاسیی و بەشدارییان لە پڕۆسە سیاسییەکاندا بۆتە هۆی ئەوەی کە گرفتەکان بەرەو زیادبوون بڕوات.
ئەگەر دەوڵەت ئەمجارە هەوڵبدات کە هاوپەیمانییەکی بەهێز، لە نێوان هەموو هێزە سیاسییەکانی عێراق، هەموو کەمینەکان و هەموو پێکهاتە نەتەوەیی و ئایینییەکانی عێراق بۆ پێکهێنانی دەوڵەتێک کە ڕەنگدانەوەی هەموو ڕوانگە سیاسییەکانی عێراق بێت، پێکبێنێت، ئەم گرفتانە بەرەو کەمبوون دەڕوات و هیوادارین کە سەقامگیری گونجاو و جێی پەسندی هەمووان پێکبێت.
ئەگەر بێتوو دەوڵەت هەر لەسەر ئەم ڕێگایەی ئێستا هەنگاوبنێت و هەوڵبدات ڕوانینی لایەنێک بەسەر هەموواندا فەڕز بکات، ئاشکرایە و من فکر دەکەمەوە قەیرانەکان چارەسەر نابن.
وتووێژ لە لایەن: خاتوو گەشانی
جێگری نوێنەرایەتیی هەرێمی کوردستان لە ئێران لە وتووێژێکدا ڕایگەیاند: چاوەڕوانی ئەوەین کە لە هەڵبژاردنەکاندا ڕێژەیەکی زۆر لە بەشداری دەنگدەران لە ئێران ببینین و ئەگەر ژمارەی دەنگدەرەکانی ئەم خولە کەم بوو بە هۆی گەڕانەوەیانە بۆ وڵاتی عێراق.
دکتۆر جگەرخوێن جێگری نوێنەرایەتیی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە شاری تاران کە وەکوو چاودێر لە لایەن پارتی دیموکراتی کوردستانی عێراق لە بنکەی دەنگدانی دەوڵەت ئاباد ئامادەبوو، لە وتووێژ لەگەڵ پەیامنێری سیاسەتی دەرەوەی ئاژانسی فارس ئێرانی بە ئاماژە بەوەی کە کوردەکانی عێراق وەکوو شارۆمەندی دیکەی ئەم وڵاتە لە هەڵبژاردنەکاندا بەشدارییان کرد تاکوو بتوانن نوێنەرانی خۆیان هەڵبژێرن، ڕایگەیاند: نوێنەرانێک لە پارت و لایەنە سیاسییەکان لە ئێران ئامادەن تاکوو بەسەر بەڕێوەچوونی پڕۆسەی سێیەمین خولی هەڵبژاردنەکانی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق لە ئێران چاودێری بکەن.
گوتیشی: هاوکارییەکی باش لە لایەن کۆماری ئیسلامی ئێران لە ڕەوتی بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنەکاندا بۆ شارۆمەندانی عێراقی ئەنجامدراوە و باروودۆخی گونجاو بۆ ئەم کارە لە لایەن ئێرانەوە ڕەخساوە.
دکتۆر جگەرخوێن لە درێژەی قسەکانیدا گوتی: 18 بنکەی دەنگدان لە 11 شاری ئێران دیاریکراوە، لەوانە: لە تاران 3 ناوەندی دەنگدان و لە شارەکانی مەشهەد، ورمێ، ئەهواز و ئیلام 2 ناوەندی دەنگدان و هەروەها لە شارەکانی یەزد، قوم، سنە و ... هەر کام یەک ناوەندی دەنگدان دیاریکراوە.
جێگری نوێنەرایەتیی هەرێمی کوردستان لە وڵاتی ئێران لە کۆتایی ئەم چاوپێکەتنەدا گوتی: لە هەڵبژاردنەکانی پەڕڵەمانی ساڵی 2005 نزیکەی 70 هەزار عێراقی دانیشتووی ئێران دەنگیاندا و ئەم ڕێژەیە لە ساڵی 2010 گەیشتە 50 هەزار کەس و لە بەراورد لەگەڵ هەڵبژاردنی ڕابردوو کەمبووەوە، هۆیەکەشی بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە کە زۆربەی عێراقییەکان دوای ڕووخانی ڕژێمی سەدام گەڕانەوە بۆ وڵاتەکەیان و چاوەڕوانی ئەوەین کە لەم هەڵبژاردنەدا ڕێژەیەکی زۆر لە بەشداری دەنگدەران لە ئێران ببینین و ئەگەر ژمارەی دەنگدەرەکانی ئەم خولە کەم بوو بە هۆی گەڕانەوەیانە بۆ وڵاتی عێراق
دکتۆر جگەرخوێن لە لێدوانێکدا ڕایگەیاند: بە شێوەیەکی گشتیی سێیەمین خولی هەڵبژاردنەکانی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق لە وڵاتی ئێران بە شێوەیەکی باش بەڕێوەچوو.
دکتۆر جگەرخوێن جێگری نوێنەرایەتیی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە شاری تاران سەبارەت بە بەڕێوەچوونی سێیەمین خولی هەڵبژاردنەکانی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق لە وڵاتی ئێران گوتی: هەر وەکوو ئاگادارن سێیەمین خولی هەڵبژاردنەکانی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق لە دەرەوەی وڵاتیش بەڕێوەچوو و یەکێک لەو وڵاتانە ئێران بوو، کە ژمارەیەکی بەرچاوی هاوڵاتیانی عێراقی دانیشتووی وڵاتی ئێرانن. هەروەها بەشێکی بەرچاوی هاونیشتمانیانی هەرێمی کوردستانیش لە وڵاتی ئێران نیشتەجێی بوون کە لە ساڵانی ڕابردوودا و دوای ڕووخانی ڕژێمی سەدام زۆربەی هەرە زۆری هاوڵاتیانی کورد گەڕاونەتەوە بۆ هەرێمی کوردستان، بەڵام ئێستاش بەشێکیان لە وڵاتی ئێران ماونەتەوە.
گوتیشی: ئێمە هەوڵمانداوە ئەو خەڵکەی کە لە ئێران ماونەتەوە ئاگادارییان بکەینەوە کە بێین دەنگ بدەن و دەنگەکانیان نەسووتێت و بەشداربن لە پڕۆسەی سیاسیی وڵاتی خۆیاندا.
جێگری نوێنەرایەتیی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە تاران سەبارەت بە بەشداری کوردەکان لە سێیەمین خولی هەڵبژاردنەکانی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق لە وڵاتی ئێران گوتی: زۆربەی هاوڵاتیانی کوردستانیمان گەڕاونەتەوە بۆ هەرێمی کوردستان، بەڵام تاڕادەیەک برایانی کوردی فەیلی لە ئێران ماونەتەوە و وەکوو ساڵانی ڕابردوو بەشدارییەکی بەرچاویان هەبوو، لە هەڵبژاردنەکانی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق لە ساڵی 2005 وەکوو لیستی هاوپەیمانی کوردستان لە کۆی 70 هەزار دەنگ ئێمە 25 هەزار دەنگمان هەبوو. لە هەڵبژاردنەکانی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق لە ساڵی 2010 وەکوو لیستی هاوپەیمانی کوردستان لە 50 هەزار دەنگ 13 هەزار دەنگمان هەبوو.
گوتیشی: لەو بڕوایەدام ئەمساڵ ڕێژەی دەنگدانی هاوڵاتیانی کوردستانیمان لە وڵاتی ئێران وەکوو خولەکانی ڕابردووی هەڵبژاردنەکانی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق نەبێت، چونکە زۆربەیان گەڕاونەتەوە بۆ کوردستان. بەڵام ئێمە هەوڵماندا ئەو هاوڵاتیانەی کە لە ئێران نیشتەجێن ئاگادار بکەینەوە تاکوو لە هەر شوێنێک بن بێن و بەشداری پڕۆسەی هەڵبژاردن بکەن و بچنە سەر سندووقەکانی دەنگدان تاکوو لە دابینکردنی حکوومەتێکی سەرکەوتوودا لە هەرێمی کورستان بەشداری بکەن.
دکتۆر جگەرخوێن سەبارەت بە شوێنەکانی دەنگدان لە ئێراندا گوتی: لە وڵاتی کۆماری ئیسلامی ئێراندا 18 بنکەی دەنگدان دیاریکرابوو، لەوانە: لە تاران لە سێ شوێن، لە شاری مەشهەد لە دوو شوێن و هەروەها لە شارەکانی قوم، شیراز، ئیسفەهان، سنە، کرماشان، ئیلام، ئیسلام ئاباد، دێهلۆڕان، یەزد، نەغەدە، ورمێ، ئەهواز و شووش.
جێگری نوێنەرایەتیی هەرێمی کوردستان لە شاری تاران سەبارەت بە کاریگەری بەشداری لە هەڵبژاردنەکانی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق لە داهاتووی ئەم وڵاتەدا گوتی: هەڵبژاردن هێمای دیموکراسییە و خەڵکانی عێراقی بە دەنگەکانی خۆیان لەبارەی سیستەمی سیاسییەوە حوکم دەدەن و نوێنەرانی خۆیان هەڵدەبژێرن بۆ ئەوەی کە حکوومەت دروست بکەن بۆ بەڕێوەبردنی وڵات. عێراقی ئێستا تووشی کێشەی زۆری سیاسی، ئەمنی و ئابووریی بۆتەوە و پێویستە کە خەڵکی لە هەڵبژاردندا بەشداری بکەن بۆ ئەوەی کە هەوڵبدرێت لە ڕێگای دەنگی ئەوان حکوومەتێک پێکبێت کە وڵامدەرەوەی خەڵکی بێت. بە یاسا پابەندبێت و هەوڵ بدرێت کە کێشە سیاسییەکان کەم بکرێتەوە.
ئەوەیشی خستەڕوو: لە چوارچێوەی ئەم هەوڵانەشدا هیوادارین کە ئەو حکوومەتەی کە لە بەغداد دادەمەزرێت بە پێچەوانەی حکوومەتەکانی دیکە حکوومەتێک بێت کە ڕەنگدانەوەی ڕاستەقینەی دەنگی گەڵ بێت و هەموو پێکهاتە سیاسییەکانی عێراق لە خۆیدا بگرێت و هەوڵبدات کە کێشەکانی نێو عێراق کەم بکاتەوە.
جێگری نوێنەرایەتیی هەرێمی کوردستان لە وڵاتی ئێران سەبارەت بە بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنەکانی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق لە وڵاتی ئێران گوتی: بە شێوەیەکی گشتیی سێیەمین خولی هەڵبژاردنەکانی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق لە وڵاتی ئێران بە شێوەیەکی باش بەڕێوەچوو، لەم وڵاتە نزیکەی 60 سندووقی دەنگدانمان هەبوو و ئێمە بۆ هەر سندووقێک چاودێری خۆمان دانابوو و هەوڵیشماندا کە یارمەتیدەر بین بۆ ئەوەی کە پڕۆسەکە بە شێوەیەکی گشتیی لە ئاستێکی باشدا بەڕێوەبچێت.
دکتۆر جگەرخوێن لە کۆتایی ئەم لێدوانەدا گوتی: زۆر سوپاس بۆ هەموو هاوڵاتیانی عێراق و بەتایبەت کوردستانیانی دەرەوەی وڵات کە لە سێیەمین خولی هەڵبژاردنەکانی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق بەشدارییان کرد چونکە هەر دەنگێک سەنگی خۆی هەیە بۆ ئەوەی کە هاوکار بێت ئێمە بتوانین بە شێوەیەکی ئاشتیانە دەنگی خۆمان بۆ داهاتووی سیاسی وڵاتمان دەرببڕین.
بە ئامادبوونی نوێنەرایەتیی حکوومەتی ھەرێمی کوردستان لە ئێران، یادی شەھیدانی کیمیابارانی ھەڵەبجە لە گۆڕستانی بەھەشتی زەھرا لە شاری تاران بەرز ڕاگیرا.
کاتژمێر ١ی ئەمڕۆ دووشەمە ٢٤ی شوبات / فەبرایەری ٢٠١٤ بە ئامادبوونی نازم عومەر دەباغ نوێنەری حکوومەتی ھەرێمی کوردستان لە تاران، دکتۆر جگەرخوێن جێگری نوێنەرایەتیی ھەرێمی کوردستان لە وڵاتی ئێران، نوێنەری پارتە سیاسییەکانی ھەرێمی کوردستان لە ئێران، لەوانە: لوقمان لەتیف محەمەد ـ نوێنەری حیزبی سوشیاڵ دیموکراتی کوردستان، ئەمجەد باباحاجی ـ نوێنەری یەکگرتووی ئیسلامی، ھیوا ڕەسووڵ ڕەشید ـ نوێنەری کۆمەڵی ئیسلامی، قایم مەقامی گۆڕستانی بەھەشتی زەھرا و ٣٥ کەس لە کەسووکاری شەھیدانی کارەساتی کیمیابارانی ھەڵەبجە، بە پێشکەش تاجە گوڵینە لە سەر مەزاری پیرۆزی شەھیدانی ھەڵەبجە لە پارچەی ژمارە ٢٥ و ٤٠ی گۆڕستانی بەھەشتی زەھرای شاری تاران، ڕێوڕەسمی یاد و بیرئانینی ئەم شەھیدانە بەڕێوەچوو.
ھەر لەم ڕێوڕەسمەدا کە بۆ یادی شەھیدانی کارەساتی کیمیابارانی ھەڵەبجە بەڕێوەچوو تیایدا چەندین وتار لە لایەن بەشداربووانەوە پێشکەش کرا.
کۆمەڵێک لە شەھیدانی کارەساتی کیمیابارانی ھەڵەبجە کە کاتی خۆی لە ئێران کۆچیان کردووە لە گۆڕستانەکانی ئێران بەخاکسپێردراون و نزێکەی ٧٠ کەس لەو شەھیدانە لە پارچەکانی ژمارە ٢٥ و ٤٠ی گۆڕستانی بەھەشتی زەھرای شاری تاران بەخاکسپێردراون و ٤٤ کەس لەو شەھیدانە لە پارچەی ٢٥ـدا لە تەنیشت یەکتری بەخاکسپێردراون.
لەسەر بڕیاری سەرۆکایەتی حکوومەتی ھەرێمی کوردستان، ٣٥ کەس لە کەسووکاری شەھیدانی کیمیابارانی ھەڵەبجە بۆ سەردانی مەزاری شەھیدانیان سەردانی تارانیان کرد و بە پێشکەش کردنی تاجە گوڵینە لە سەر مەزاری پیرۆزی شەھیدانی ھەڵەبجە یادی ئەم شەھیدانەیان بەر ڕاگرت.
دوای بۆردوومانی کیمیابارانی شاری ھەڵەبجە لە لایەن ڕژیمی بەعسەوە، ژمارەیەکی زۆر لە بریندارنی ئەم کارەساتە بۆ چارەسەرکردنی برینەکانیان ڕەوانەی نەخۆشخانە جۆراوجۆرەکانی وڵاتی ئێران کران و زۆربەیان بەرەو شاری تاران رەوانە کران. بەداخەوە ھەندێک لەو بریندارانە بە ھۆی کاریبوونی برینەکانیان ھەر لە شاری تاران کۆچی دوواییان کرد و لە گۆڕستانی گەورەی ئەم شارە کە بە "بەھەشتی زەھرا" ناسراوە بەخاکسپێردران.
ساڵانە رێکخراوە جۆراوجۆرەکانی NGO، کوردەکانی دانیشتووی شاری تاران و بنەماڵەی شەھیدانی بۆردوومانی کارەساتی کیمیایی شاری ھەڵەبجە سەردانی مەزاری پیرۆزی شەھیدانی ھەڵبجە دەکەن و بە دانانی تاجە گوڵینە و خوێندنی فاتیحە یاد و بیرەوەریەکانیان بەرز رادەگرن.
دووشەمە ٢٤ی شوبات
مامۆستا علی باپیرئەمیری کۆمەڵی ئیسلامى لەکوردستانى عێراق سەردانى نوێنەرایەتى حکومەتى هەرێمی کوردستان لە تارانى کرد.