به‌پێی راپۆرتی هەناردەکردنی نەوتی مانگی تەمووزی وەزارەتی سامانە سرووشتییەکان، ئاستی هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان بۆ بەندەری جەیهان لە تورکیا بەهۆی ئەنجامدانی کاری تێکدەرانەو تەقاندنەوەی بۆڕی نەوتی هەرێمی کوردستان-جەیهان دابەزیووە.
بەپێی راپۆرتی مانگانەی وەزارەتی سامانە سرووشتییەکان، حکومەتی هەرێمی کوردستان لە مانگی تەمووزدا 16,019,090 ( رۆژانە 516,745 ) بەرمیلی هەناردەکردووە لە رێی بۆڕی نەوتی کوردستان-جەیهان. بەوپێیەش بەراورد بە مانگی حوزەیران بەرێژەی سەدا 6.5 دابەزینی بەخۆیەوە بینیووە. لە مانگی حوزەیراندا، حکومەتی هەرێمی کوردستان 17,130,639 (رۆژانە 571,021) بەرمیلی هەناردەکردبوو.
لە بەیاننامەیه‌كی پێشووتریدا، وەزارەتی سامانە سرووشتییەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان رایگەیاندبوو، "بۆڕی گواستنه‌وه‌ی نه‌وتی هه‌ریمی کوردستان بۆ به‌نده‌ری جیهان له تورکیا له به‌رواری 27ی ته‌موزه‌وه ڕوبه‌ڕوی چه‌ندین دزی وهێرشی یه‌ک له دوای یه‌ک بووته‌وه. ئه‌م هێرشانه بوونه هۆی وه‌ستاندی هه‌نارده‌کردنی نه‌وت بۆ به‌نده‌ری جه‌یهان.” ئه‌مه‌ش، بەپێی راپۆرتە مانگانه‌کەی وەزارەتی سامانە سرووشتییەکان بووه هۆی"وەستانی هەناردەکاری نەوت بۆ ماوەی 111 کاتژمێر."
لە کۆی ئه‌و نەوته‌ی كه له‌لایه‌ن هەرێمی کوردستان لە مانگی تەمووزدا هه‌نارده‌كراوه، بڕی 12,020,683 ( رۆژانە 387,764) بەرمیل لەو کێڵگانەی کە لەلایەن حکومەتی هەرێمی کوردستان بەرێوەدەبرێن هەناردەکراوە، لە کاتێکدا بڕی 3,998,407 ( رۆژانە 128,981) لەو کێڵگانەی کەلەلایەن کۆمپانیای نەوتی باکوور بەرێوەدەبرێن هەناردەکراوە.
راپۆرتەکە ئاماژه‌ی به‌وه دا كه لە مانگی تەمووز، حکومەتی هەرێمی کوردستان بڕی 2,201,540 ( رۆژانە 71,017) بەرمیلی رادەستی کۆمپانیای بەبازارکردنی نەوتی عێراق، سۆمۆ، کردووەو مەبەستی بووە لە کۆتایی تەمووزدا، دوو ملیۆن بەرمیلی دیکە بداتە سۆمۆ. بەڵام بەهۆێ تەقاندنەوەكه‌ی بۆڕی نه‌وت، كه بووه هۆی راوەستانی ناردنی نەوت، نەیتوانیووە ئەوە ئه‌نجامبدات.
بەپێی راپۆرتەکە، حکومەتی هەرێمی کوردستان درێژەی بە فرۆشتنی راستەوخۆی نەوت داوە بۆ قەرەبووکردنەوەی کورتکردنەوەی بودجەکەی لەلایەن حکومەتی فیدرالی عیراق.
لەگەڵ ئەوەشدا، حکومەتی هەرێمی کوردستان رایگەیاند كه کاردەکات لەگەڵ حکومەتی فیدرالی عێراقدا بۆ ئەوەی بگەنە چارەسەرێک بۆ هه‌موو کێشە هه‌ڵپه‌سێراوه‌کانی نێوانیان کە پەیوەستن بە نەوت وگاز هەروه‌ك لە بەیاننامە هاوبەشەکەی 17ی ئەیاری 2015 ی ئەنجومەنی هەرێمی بۆ نەوت و گاز و پێنج پارتە سەرەکییەکەی بەشدار لە ناو حکومەتی هەرێمی کوردستان راگەیەندراوە.
پێشتر لە سەرەتای هەفتەی رابردوودا وەزارەتی سامانە سرووشتییەکان رایگەیاند، حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان له ده‌سپێکی مانگی ئه‌یلولی 2015 به دواوه هه‌لده‌ستێت به ته‌رخانکردنی به‌شێک له داهاتی فرۆشتنی ئه‌و نه‌وته‌ی که ڕاسته‌وخۆ ده‌یفرۆشێت، بۆ کۆمپانیاکانی نێوده‌وڵه‌تی نه‌وت که له هه‌رێمی کوردستان نه‌وت به رهه‌مده‌هێنن. هه‌روه‌ها بڕیاره كه دوا به دوای زیادبوونی هه‌نارده‌ی نه‌وت كه له سه‌ره‌تای ساڵی ٢٠١٦ پێشبینی ده‌کرێت، به شێکی تری داهاتی نه‌وت دابین بکرێت بۆ کۆمپانیا نه‌وتیه ناوده‌وڵه‌تیه‌کان. ئەوەش پێویستە بۆ ئه‌وه‌ی کۆمپانیاکانی نەوت كاربكه‌ن بۆ جێگیرکردن و بەرزکردنەوەی ئاستی بەرهەمهێنانی نەوت لە هەرێمی کوردستاندا.
"نازم ده‌باغ" نوێنەری حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە تاران لەگه‌ڵ "رێنێ ئاکوارۆن" بەرپرسی ئۆفیسی یونامی لە ئێران دیداری کرد.
سەرلە بەیانی ڕۆژی چوارشەممە (٥/٨/٢٠١٥) "رێنێ ئاکوارۆن" بەرپرسی ئۆفیسی یونامی لە تاران و شاندی هاوڕێی سەردانی نووسینگەی نوێنەرایەتیی حکوومەتی هەرێمی کوردستانیان کرد و لە لایەن "نازم عومەر ده‌باغ" نوێنەری حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە تاران و "لوقمان لەتیف محمد" ئەندامی نووسینگەی نوێنەرایەتیی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە ئێران پێشوازییان لێکرا.
لە دانیشتنەکەدا دوو لایه‌ن باسیان لە بارودۆخی ئێستای کوردستان و عێراق و بەرەنگاربوونەوەی داعش کرد و سه‌باره‌ت به پەیوەندییەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و عێراق و هەروەها هێرشی تورکیا بۆ سەر پەکەکە هاتنه ئاخاوتن.
شاندی ئۆفیسی یونامی لە تاران هاوڕابوون لە لێکدانەوەکان لە پێناو هاوپەیمانییەکی ئیستراتیجی بۆ بەرەنگاربوونەوەی داعش و هەروەها باشترین رێگا بۆ چارەسەریی کێشەکان و بە تایبەت تورکیا که پێویستە رێگای ئاشتی و وتووێژ بگرێتە بەر.
"رێنێ ئاکوارۆن" و شاندی هاوڕێی دڵنیاییاندا کە ئەوان بۆ هەموو عێراقییەکان وەکوو یەک کاردەکەن و هەروەها لەگەڵ چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و بەغدادان.
ئەمڕۆ یەکشەممە ٢٦ـی ٧ـی ٢٠١٥ لە سەلاحەدین، بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان پێشوازی لە بەڕێز عادل عەبدولمەهدی وەزیری نەوتی عێراق كرد.
له دیدارەكەدا، ڕۆشنایی خرایە سەر پەیوەندییەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و بەغدا لە بواری وزە و، کۆسپ و تەگەرەکانی بەردەم ڕێککەوتنی نێوان هەرێم و بەغدا تاوتوێ کرا و تەکید کرایەوە کە لەپێناو نەهێشتنی کێشەکاندا، هەماهەنگیی هەردوولا بەردەوام بێت.
ئەمڕۆ یەکشەممە 29ـی 6ـی 2015 لە سەلاحەدین بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان پێشوازی لە دکتۆر ئەیاد عەلاوی جێگری سەرۆك كۆماری عێراق و شاندێكی یاوەری كرد.
لە دیدارەكەدا بارودۆخی ئەمنی و سیاسیی عێراق و ناوچەكە و هەڕەشەی تیرۆریستان و سەركەوتنەكانی هێزەكانی پێشمەرگە لە بەرەكانی شەڕی دژی تیرۆریستانی داعش و پەیوەندییەکانی نێوان هەرێم و بەغدا، خرانە بەر باس و گفتوگۆ.
لەم كۆبوونەوەیەدا هەردوولا لەسەر ئەوە هاوڕابوون كە سەركەوتنی پڕۆسەی سیاسیی عێراق یارمەتیدەرە بۆ ئەوەی تیرۆریستانی داعش زووتر تێكبشكێندرێن. لەبەشێکی دیکەی کۆبوونەوەکەدا پڕۆسەی سیاسیی عێراق و پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم و بەغدا تاوتوێ كرا و جەخت لەوە كرایەوە كە بۆ سەرخستنی پڕۆسەی سیاسی پێویستە هەموو لایەك پابەندی دەستوور و ڕێككەوتنەکان بن.
ڕۆژی شەممە 20ـی 6ـی 2015 لە سەلاحەدین بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان پێشوازی لە خالد عوبەیدی وەزیری بەرگریی عێراق و بابەكر زێباری سوپاسالاری عێراق كرد.
لە دیدارەكەدا وەزیری بەرگریی عێراق، سەرۆك بارزانیی لە دوایین پێشهاتە ئەمنییەكان و بارودۆخی مەیدانیی بەرەكانی ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆریستانی داعش لە پارێزگاكانی عێراق ئاگادار كردەوە. هەر لەم كۆبوونەوەیەدا بارودۆخی شاری موسڵ و ئاییندەی موسڵ خرایە بەر باس و جەختیش لە بەرەنگاربوونەوە و لەناوبردنی تیرۆریستان و ئازادكردنی ناوچەكان كرایەوە.
لە بەشێكی دیكەی ئەم دیدارەدا هەماهەنگی و كاری هاوبەشی هەرێمی كوردستان لە بواری سەربازی و ئاساییش بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆریستان تاوتوێ كرا.
ڕۆژی سێشەممە 16ـی 6ـی 2015 لە سەلاحەدین بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان پێشوازی لە ئەحمەد حەسەن دەروێش باڵیۆزی مەسر لە عێراق و عومەر فەهمی كونسوڵی مەسر لە شاری هەولێر كرد.
لە دیدارەكەدا باڵیۆزی مەسر لە عێراق ستاییشی ڕۆڵی خەباتگێڕانەی سەرۆك بارزانیی كرد لە ڕووبەڕووبوونەوەی ستەمكاری و كاركردن بۆ بنیاتنانەوەی كوردستان و هەروەها شەڕی دژی تیرۆریستان و هیوای ئاییندەیەكی گەشی بۆ گەلی كوردستان خواست. لە درێژەی قسەكانیشیدا ویستی وڵاتەكەی خستەڕوو بۆ فراوانتركردنی پەیوەندییەكان لەگەڵ هەرێمی كوردستان لە بواری وەبەرهێنان و هەروەها كاری هاوبەش لە كەرتی كشتوكاڵ و ئاودێری و كارەبا. باڵیۆزی مەسر سوپاسی گەلی كوردستانیشی كرد كە بووەتە پەناگەی سەدانهەزار ئاوارە و پەنابەر و لێقەوماو.
لەبەرانبەردا سەرۆك بارزانی بەخێرهاتنی شاندی میوانی كرد و وێڕای ئاماژەدان بە پەیوەندییە دێرین و مێژووییەكانی نێوان گەلی كوردستان و گەلی مەسر ئامادەیی تەواوی هەرێمی كوردستانیشی ڕاگەیاند بۆ قووڵتركردنی پەیوەندییەكان لە بوارە جیاجیاكاندا.
ئەمڕۆ سێشەممە 9ـی6ـی2015 لە سەلاحەدین بەڕێز مسعود بارزانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان پێشوازی لە شاندێکی میدیاکارانی وڵاتی کوەیت کرد کە بەیاوەریی جێگری باڵیۆزی کوەیت لە عێراق و کونسوڵی گشتی کوەیت لەهەولێر، تەشریفیان هێنابوو.
لە دیدارێکدا سەرەتا شاندی میوان سڵاو و ڕێزی شێخ سەباح ئەلئەحمەد ئةلجابر ئەلسەباح ئەمیری كوەیتیان بە سەرۆك بارزانی گەیاند و خۆشحاڵیی خۆیان بۆ ئەو دیدارە دەربڕی و ڕایانگەیاند کە بۆ ئەوە هاتوون تا تەئکید لەسەر پەیوەندی دۆستانە و لەمێژینەی گەل و وڵاتەکەیان لەگەڵ کوردستان بکەنەوە و ڕێنوێنی و بەرچاوڕوونیی پێویست لەبارەی دۆخی ئێستا لە سەرۆک بارزانی وەربگرن.
هەروەها ئەندامانی شاندەکە کۆمەڵێک پرسیاریان لەبارەی ڕەوشی ناوچەکە بەگشتی و پەیوەندییەکانی نێوان کوردستان و کوەیت و شەڕی تیرۆر خستەڕوو.
لە بەرانبەردا سەرۆك بارزانی وێڕای بەخێرهێنانی شاندی میوان، جەختی لەسەر پەرەپێدانی پەیوەندییەکانی نێوان کوردستان و کوەیت کردەوە و بە شاندی میوانی ڕاگەیاند کە وڵاتی کوەیت پێگەیەکی گرینگی لای گەلی کوردستان هەیە.
دواتر سەرۆک بارزانی بە وردی هۆکارەکانی گەشەکردنی ڕێکخراوی تیرۆریستیی داعش و شەڕی تیرۆر و سەرکەوتنەکانی پێشمەرگەی بۆ ئامادەبووان خستەڕوو و جەختیشی کردەوە کە تیرۆریستان هیچ داهاتوویەکیان نییە و کوردستانیش بە ئارامی و سەقامگیری دەمێنێتەوە و داهاتوویەکی گەشی دەبێت.
دواتر سەرۆک بارزانی وەڵامی پرسیارەکانی شاندی میدیاکارانی کوەیتی دایەوە و هیوای خواست ئەو ماوەیەی لە کوردستانن وێنەی ئارامی و پێکەوەژیان و پێشکەوتنی کوردستان تۆمار بکەن و بۆ ڕای گشتیی عەرەبی بگوازنەوە.
ڕۆژی چوارشەممە 10ـی 6ـی 2015 بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان پێشوازی لە ئوسامە نوجەیفی جێگری سەرۆك كۆماری عێراق كرد.
لە دیدارەكەدا بارودۆخی سیاسیی عێراق و دواپێشهاتە ئەمنییەكان و هەڕەشەكانی تیرۆریستان بۆ سەر عێراق و ناوچەكە تاوتوێ كرا. هەروەها باس لە بارودۆخی پارێزگای ئەنبار و نەینەوا و سەلاحەدین كرا و چۆنییەتی ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆریستان و ئازادكردنی ناوچەكانی ژێر دەستەڵاتی داعش خرایە بەر باس.
لەم كۆبوونەوەیەدا جەخت لە پاراستنی سەر و ماڵی هاووڵاتیان و ئاوارەكان كرایەوە و بە پێویستیش زانرا ڕێگە لە هەموو هەوڵێك بگیرێت كە دەبێتە هۆی گۆڕینی دیموگرافیی ناوچە جۆراوجۆرەكانی عێراق.
دوایین هەواڵەکان
- سهركۆمارى توركيا بهردهواميى پشتگيريى وڵاتهكهى بۆ عێراق و ههرێمى كوردستان دووپات كردهوه
- پەیامی سەرۆک نێچیرڤان بارزانی لە ساڵیادی ڕۆژنامەگەریی کوردیدا
- نێچيرڤان بارزانى: دهبێ نيشتمان كۆكهرهوهى ههموومان بێت
- سهرۆك نێچيرڤان بارزانى لهگهڵ باڵيۆزى يهكێتيى ئهورووپا كۆبووهوه
- سهرۆكى ههرێمى كوردستان پێشوازى له باڵيۆزى فهرهنسا كرد
- سهرۆك نێچيرڤان بارزانى پێشوازى له باڵيۆزى بهريتانيا كرد
- سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان پێشوازی لە باڵیۆزی بەریتانیا لە عێراق دەکات
- عەباس غەزالی: نووسین و چاپکردنی "فەرھەنگیی زارەکیی موکریان" شانازییەکی بێ پایانە
- پەیامی پیرۆزبایی سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان بەبۆنەی جەژنی نەورۆز
- سهرۆكى ههرێمى كوردستان نامهيهكى پيرۆزبايى له وهزيرى دهرهوەى توركياوه پێدهگات