ئەمڕۆ بەڕێز فەلاح مستەفا بەرپرسی پەیوەندیەكانی دەروەی حكومەت پێشوازی لە شاندێكی یەكێتی ئەوروپا كرد كە پێكهاتبوو لە بەڕێز چارلس ستیوارت بەرپرسی بەشی سیاسی، كلۆنێل روپیرت پولڤێرتافت سكرتێری یەكەمی سەرۆكی ستافی سەربازی یەكێتی ئەوروپا،  و بەرێز خاتوو ئڤیجا كراڤسینكۆ ڕاوێژكاری بەڕێوبەری گشتی.

مەبەستی سەرەكی سەردانی شاندەكە بۆ ئاڵوگۆركردنی زانیاری بوو دەربارەی گۆرانكاریە سیاسی و ئەمنیە نۆیكان كە بەسەر هەرێم و عیراقدا هاتووە، هەوەها چۆنیەتی زیادكردنی ڕۆڵی مرۆیی و سەربازی یەكێتی ئەوروپا لە هەرێمی كوردستان و دانانی ستراتیجیەتێكی درێژخایەن بۆ بەهێزكردنی پەیوەندیەكانی هەردوولا.

لە دیدارەكەدا كە كاروان جەمال جێگری بەرپرسی فەرمانگە ئامادەبوو، بەرێز فەلاح مستەفا بەخێرهاتنی شاندی یەكێتی ئەوروپای كرد و هەروەها سوپاسی هەڵوێستی یەكێتی ئەوروپا و ووڵاتانی ئەندامی كرد  بۆ بەدەنگەوە هاتن لە قەیرانی ئێستای هەرێمی كوردستان. بەڕێزیان ئەوەشی خستەڕوو كەوا حكومەتی هەرێم فشارێكی زۆری لەسەرە و كار لەسەر سێ‌ تەوەرەی سەرەكی دەكات ئەویش هەوڵدان بۆ بەدەست هێنانی مافە ڕەواكانی گەلی كوردستان لەم پڕۆسە سیاسیە نوێیەی عیراق، شەڕكردن دژی تیرۆر و دابین كردنی یارمەتی پێویست بۆ پەناهەندە و ئاوارەكان كە ژمارەیان نزیكەی 1.5 ملیون كەس زیاترە سەڕەڕای ئەوەی بودجەی هەرێم بڕاوە و كێشەكانیش لەگەڵ بەغدا هەر بەردەوامە.

بۆیە هەرێمی كوردستان پێویستی بە پشتوانی كۆمەڵگای نێودەوڵەتی هەیە بە تایەتی لە ڕووی مرۆیی و سەربازی بۆ شەڕی دژە تیرۆر و شكست پێكهێنانی ڕێكخراوی تیرۆرستی داعش و یارمەتیدانی هەموو پەناهەندە و ئاوارەكان و كەم كردنەوەی ئازارەكانیان.

بەڕێزیان هیوای ئەوەی خواست كەوا پردێكی پتەو لەنێوان هەرێمی كوردستان و یەكێتی ئەوروپا دروست ببێت و جۆر و ئاستی نوێنەرایەتیان لە هەرێم بەهێزتر بكەن و بەرزبكەنەوە.
 

 ئەمڕۆ یەك شەممە 17 ـی 8 ـی 2014 لە سەلاحەددین، بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان پێشوازیی لە ڕۆڕی ستیوارت سەرۆكی لێژنەی بەرگری لە پەرلەمانی بەریتانیا و شاندی یاوەری كرد.

لە دیدارێكدا دواین پێشهاتە سیاسی و ئەمنیەكانی كوردستان و عێراق و بارودۆخی مەیدانی بەرەكانی ڕووبەڕووبوونەوەی هێزەكانی پێشمەرگەی كوردستان و تیرۆریستان تاوتوێكرا و هەروەها قسە لەبارەی رەوشی ئاوارەكان و چۆنییەتی گەیاندنی هاریكاریی مرۆیی بریتانیا كرا. 

لەو دیدارەدا سەرۆكی لێژنەی بەرگریی لە پەرلەمانی بەریتانیا سڵاوی سەرۆك وەزیرانی بەریتانیای بەسەرۆك بارزانی گەیاند و دووپاتی ئەوەی كردەوە وڵاتەكەی پاڵپشتی لە گەلی كوردستان دەكات و هەرێمی كوردستان و سەقامگیری و پێشكەوتنەكەی بۆ بەریتانیا بابەتێكی پڕ بەهایە.

پرۆسەی سیاسی عێراق و دوا هەنگاوەكانی پێكهێنانی حكوومەتی نوێی عێراق و پەیوەندییەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و بەغدا تەوەرێكی دیكەی دیدارەكە بوو.

ئێوارەی ئەمڕۆ سێشەممە ١٢ـی ٨ـی ٢٠١٤، بەڕێز جۆ بایدن جێگری سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا لەڕێی تەلەفۆنەوە پەیوەندی بە بەڕێز مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان كرد.

لە پەیوەندییە تەلەفۆنییەکەدا جێگری سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا جارێکی تر پشتگیریی حکوومەتی ئەمەریکای بۆ هەرێمی کوردستان دووپات کردەوە لە بەرەنگاربوونەوەی تیرۆریستان، هەتا ئەوکاتەی بەهاوکاریی هەموولایەک هێزی تیرۆریستان تێک دەشکێندرێن. هەروەها دەستخۆشی لە هێزەکانی پێشمەرگەی کوردستان کرد کە توانیویانە سەرکەوتنی بەرچاو بەدەست بهێنن.

لە بەرانبەردا سەرۆک بارزانی سوپاسی خۆی بۆ سەرۆک ئۆباما و بەڕێز بایدن و گەلی ئەمەریکا دەربڕی بۆ ئەو پشتگیرییەی کە پێشکەشی گەلی کوردستانیان کردووە و بەڵێنی دا هەرێمی کوردستان لەم شەڕەی کە تووشی بووە بەرگریی لە خاک و خەڵک و هەموو بەهاکانی لێبوردەیی و پێکەوەژیان و ئازادی دەکات.

سەرۆک بارزانی ئەوەشی بۆ جێگری سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا خستەڕوو کە پشتگیری و هاوکاریی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا هیممەت و هێزی زیاتری دایە گەلی کوردستان.

هەر لە پەیوەندییە تەلەفۆنییەکەدا بارودۆخی سیاسیی عێراق و ڕەوشی ئەمنی و سەربازیی بەغدا خرایە بەرباس و هەردوولا پشتگیریی خۆیان بۆ ئەو پرۆسە دەستوورییە دووپات کردەوە کە لەلایەن سەرۆک کۆماری عێراقەوە بۆ ڕاسپاردنی کاندیدی سەرۆک وەزیرانی عێراق دەست پێکراوە.

جێگری سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا هیوای خواست هاوپەیمانیی کوردستان لەگەڵ هێزە سیاسییەکانی تری عێراق دەست بکەن بە گفتوگۆ بۆ دامەزراندنی حکوومەتێکی گشتگیر و هاوبەشیی ڕاستەقینە کە هەموو لایەنەکان تیایدا بەشدار بن و عێراق لەم قەیرانەی ئێستا دەرباز بکرێت.

لە بەرانبەردا سەرۆک بارزانی جەختی لەوە کردەوە کە هەرێمی کوردستان یارمەتی پرۆسەی سیاسیی عێراق دەدات بۆ ئەوەی حکوومەتێکی شەراکەتی نیشتیمانی پێک بهێندرێت کە دوور بێت لە ئەزموونە شکستخواردووەکەی پێشوو.

هەرێمی كوردستان بە فەرمی داوای لە ئەمریكا كردووە كە چەك و تەقەمەنی قورس بدرێتە پێشمەرگە. بەرپرسێكی باڵای حكومەتی هەرێمی كوردستانیش دەڵێ "بەئەمریكامان گوتووە پەیوەندییەكان لە قۆناغی سوپاس و دەستخۆشییەوە بكەن بە قۆناغی دابینكردنی پشتیوانیی راستەوخۆ".

كورد سوپاسی ئەمریكای ناوێ

رووداوەكانی ناوچەی شنگال و زوممار كە هێزەكانی داعش بەشێوەیەكی كتوپڕ ئەو ناوچانەی لە دەستی پێشمەرگە دەرهێنا، بەرپرسانی هەرێمی كوردستانی ناچار كرد كە بۆ دابینكردنی تەقەمەنی و چەكی قورس گوشاری زیاتر بخەنە سەر بەرپرسانی ئەمریكی.

فەلاح مستەفا، بەرپرسی پەیوەندییەكانی دەرەوەی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەوبارەوە گوتی "لەگەڵ كۆنسوڵگەریی ئەمریكا لە هەولێر و باڵیۆزی ئەمریكا لە بەغدا قسەمان كردووە و داوامان كردووە كە ئیدی پەیوەندییەكان لە قۆناغی سوپاس و دەستخۆشییەوە ببەنە قۆناغی دابینكردنی پشتیوانیی راستەوخۆ بەتایبەت لە رووی چەك و تەقەمەنییەوە".

فەلاح مستەفا گوتیشی "بە ئەمریكامان گوت، شەڕی تیرۆر تەنیا بە حكومەتی هەرێمی كوردستان ناكرێ. دەبێ كار بكرێ بۆ پاراستنی ئێزدییەكان و كریستیانەكان، نامانەوێ بەتەنیا شەڕی تیرۆر بكەین، بەڵكو پێویستی بە هاوكاریی نێودەوڵەتی هەیە و دەبێت ئەمریكا بە بەرپرسیارێتی خۆی هەستێ".

دەربارەی وەڵامی ئەمریكا بۆ داواكانی هەرێمی كوردستانیش گوتی "ئەمریكا داوای ئێمەی رەتنەكردەوە" و گوتیان "كاری لەسەر دەكەین و بەجددی بەدواداچوونی بۆ دەكەین".

پێشمەرگە كۆكراونەتەوە

رۆژی 1/8/2014 هێزەكانی داعش دەستیان بە هێرشێكی بەرفراوان كرد بۆ سەر هێزەكانی پێشمەرگە لە ناوچەكانی رەبیعە، سنوونێ، شنگال، زوممار و عەین زالە كە ناوچەیەكی دەوڵەمەندە بە نەوت. هێرشەكان بەردەوامبوون تاوەكو 3/8/2014 و ئەو ناوچانە بەتەواوەتی كەوتنە دەست هێزەكانی داعش.

داعشیش لە رێگەی بڵاوكردنەوەی بەیاننامەیەك نەیشاردەوە كە شەڕەكانی لەگەڵ هێزی پێشمەرگە شەڕی "قورس" بووە، بەڵام توانییان ناوچەكانی (شنگال، رەبیعە، سنوونێ، وانێ و زوممار) بگرن.

جەبار یاوەر، ئەمینداری وەزارەتی پێشمەرگە دەڵێ "هەموو هێزەكان كۆكراونەتەوە، چاوەڕێ دەكەین ناوچەكە پاك بكەینەوە و هەموو جۆرە چەكێكیش ئێستا لەدەستی پێشمەرگەدا هەیە".

ناوچەكانی شنگال و زوممار و ئەو ناوچانەی ئێستا شەڕی تێدایە 30 بۆ 40 كیلۆمەتر دەبێ. جەبار یاوەر دەڵێ "پاراستنی ئەو سنوورە فراوانە پێویستی بە هێزێكی زۆرە".

بەرپرسێكی باڵای حكومەتی هەرێمی كوردستان ئاشكرای كرد كە "فەرماندەی تایبەتی یەك و هێزی گوڵان بە سەرپەرشتی مەنسور بارزانی، كوڕی سەرۆكی هەرێمی كوردستان بە چەكی قورسەوە گەیشتووەتە ناوچەكە و بەنزیكترین كات دەست بە شەڕ دەكەن".

ئەو بەرپرسە باڵایەی حكومەتی هەرێمی كوردستان باسی ئەو جۆرە چەكانەشی كرد كە ئەو هێزە بۆ رووبەڕووبوونەوەی داعش لەدەستدایە و گوتی بریتین لە (تانكی پێشكەوتوو، راجیمە، هاوەن، تۆپی 106 ملم، هەمەری گوللەنەبڕ بۆ گواستنەوەی پێشمەرگە بۆ بەرەكانی شەڕ). گوتیشی "ئێستا هێزی پێشمەرگە خۆی رێكخستووە و پلانی تۆكمەیان داڕشتووە بۆ یەكلاكردنەوەی شەڕەكە".

دەستپێكردنی شەڕەكە دوای چەند رۆژێكی كەم هات لە سەردانی مەسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان بۆ بەرەكانی شەڕ لە رۆژانی جەژندا. بارزانی لەو سەردانانەدا مژدەی دا بە هێزەكانی پێشمەرگە كە چەكی پێشكەوتوو دەكەوێتە دەست هێزەكانی پێشمەرگە بۆ رووبەڕووبوونەوەی "تیرۆریستان".

عەرەبەكان پشتیان لە پێشمەرگە كرد

لەلایەكی دیكەوە، پەیامنێری (رووداو) لە دەروازەی سحێلای نزیك زوممار رایگەیاند كە هەندێ پێشمەرگەی بریندار رێگایان بزركردووە و كەوتوونەتە دەست هۆزە عەرەبەكانی ئەو ناوچانە و ئەوانیش رادەستی هێزەكانی داعشیان كردوون.

فەرماندەیەكی سەربازیی هێزی پێشمەرگە دەڵێ  "خەڵكی عەرەبی ناوچەی (رەبیعە و دەوروبەری، قاهیرە، مەحموودیە، چل برا هەموویان لە دژی پێشمەرگە وەستانەوە".

ئەو فەرماندەیە لەزاری هەندێ خەڵكی زوممارەوە دەڵێ "چەند جارێك پێشمەرگەمان ئاگادار كردووەتەوە كە خەڵكی ئەو ناوچانە پەیوەندی ژێر بە ژێریان لەگەڵ داعش هەیە".

ئەمڕۆ 3-3 كۆسرەت رەسوڵ عەلی جێگری سەرۆكی هەرێمی كوردستان بەئامادەبوونی عادل موراد سكرتێری ئەنجومەنی ناوەند پێشوازیكرد لە عەلی ئەدیب وەزیری خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی حكومەتی عیراقی فیدراڵ و وەفدێكی هاوڕێی، كە پێكهاتبوون لە سەرۆكی شەش زانكۆی عیراق.

لە سەرەتای دیدارەكەدا جێگری سەرۆكی هەرێمی كوردستان بەخێرهاتنی وەفدی میوانی كردو رایگەیاند: پێویستە ئەمجۆرە پەیوەندییانەی نێوان هەرێم و بەغدا بەردەوامبن و گفتوگۆ بكرێتە كلیلی چارەسەری هەموو كێشەكان.

لە بەشێكی تری وتەكانیدا كۆسرەت رەسوڵ رایگەیاند: لەسەر هەموولایەكمان پێویستە بایەخ بەخوێندن و توێژینەوەی زانستی بدەین و هاوكارو پاڵپشتی خوێندكاران بین بۆ بەرەوپێشبردنی رەوشی خوێندن و زانست لە وڵاتەكەماندا، بەئامانجی بەرەوپێشچونی زیاتر و گەیشتن بەترۆپكی ئاوەدانی و پێشكەوتن.

لای خۆیانەوە وەفدی میوان سوپاسی ئەم پێشوازییەی جێگری سەرۆكی هەرێمی كوردستانیان كردو بە پێویستیانزانی كە هەموولایەك هاوكار و پاڵپشتی خوێندن و زانكۆكان بن بۆ بەرەوپێشبردنی وڵات.

دوای ئەوەی لە 25ى دیسه‌مبه‌رى 2013، نێچیرڤان بارزانى سه‌رۆك وه‌زیرانى هه‌رێمى كوردستان پڕۆژه‌ یاساى به‌ پارێزگاكردنى هه‌ڵه‌بجه‌ى به‌ فه‌رمى ڕاده‌ستى سه‌رۆك وه‌زیرانى عیراقى فیدرال نوورى مالیكى كرد، پاش ئه‌وه‌ى ئه‌ویش ڕه‌زامه‌ندى له‌سه‌ر نیشان دا و بڕیار درا بخرێته‌ كارنامه‌ى كۆبوونه‌وه‌ى داهاتووى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانى عیراقه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ى بڕیارى له‌سه‌ر بدرێت و بنێردرێته‌ په‌رله‌مانى عیراق، له‌ دانیشتنی ئه‌مڕۆی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی عیراقدا پرسی به‌ پارێزگابوونی هه‌ڵه‌بجه‌ی شه‌هید گفتوگۆی له‌سه‌ر كرا، دواتر به‌ زۆرینه‌ی ده‌نگ بڕیاری به‌ پارێزگابوونی درا.

د. خه‌یروڵا حه‌سه‌ن، وه‌زیری بازرگانی‌ عیراق، رایگه‌یاند: له‌ كۆبوونه‌وه‌ی ئه‌مڕۆی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیراندا، به‌ زۆرینه‌ی ده‌نگ ره‌زامه‌ندی درا له‌سه‌ر به‌ پارێزگابوونی هه‌ڵه‌بجه‌ی شه‌هید و كۆبوونه‌وه‌كه‌ش به‌رده‌وامه‌".

پێشتریش وه‌زیری بازرگانی عیراق رایگه‌یاندبوو، بڕیاره‌ ئه‌مڕۆ دانیشتنی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران به‌ڕێوه‌بچێت‌ و به‌پێی كارنامه‌ی‌ دانیشتنه‌كه‌، بڕگه‌ی‌ یه‌كه‌م گفتوگۆكردن ده‌بێت له‌سه‌ر پرۆژه‌یاسای بودجه‌‌و بڕگه‌ی‌ حه‌وته‌میش گفوگۆكردن ده‌بێت له‌سه‌ر پرۆژه‌یاسای به‌پارێزگاركردنی‌ هه‌ڵه‌بجه‌.

ئه‌و وه‌زیره‌ كورده‌، ته‌ئكیدیشكرده‌وه‌، كه‌ بڕیاری‌ به‌پارێزگاركردنی‌ هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ده‌سه‌ڵاتی‌ نوری‌ مالیكی، سه‌رۆكی‌ وه‌زیراندا نییه‌، ده‌بێت له‌ ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیراندا وه‌ك هه‌ر پرۆژه‌یاسایه‌كی دیكه‌ گفتوگۆی‌ له‌باره‌وه‌ بكرێت‌ و پاشان بخرێته‌ ده‌نگدانه‌وه‌، بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش مالیكی له‌سه‌ر پرۆژه‌یاساكه‌ نوسیویه‌تی‌، له‌ ئه‌نجومه‌نی‌ وه‌زیران بخرێته‌ڕوو، به‌مانای‌ گفتوگۆكردن له‌سه‌ری‌ دێت.

جه‌ختیشیكرده‌وه‌، كه‌ ئه‌وان وه‌كو وه‌زیره‌ كورده‌كانی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران، هه‌وڵی ته‌واوی خۆیان داوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی وه‌زیره‌كانی دیكه‌ رازی بكه‌ن به‌ ده‌نگدان له‌ به‌رژه‌وه‌ندی پرۆژه‌ یاساكه‌.

شاندێكی حكومەتی هەرێمی كوردستان بە سەرۆكایەتی نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان ئەمڕۆ بەرەو بەغدا رۆیشت و چاوەرَوان دەكرێت ئێوارەی ئەمڕۆش لەگەڵ نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی عیراق كۆببێتەوە .

لەمبارەیەوە سەفین دزەیی گوتەبێژی فەرمی حكومەتی هەرێمی كوردستان رایگەیاند لەو سەردانەی سەرۆكی حكومەت بۆ عیماد ئەحمەد جێگری سەرۆكی حكومەت و ژمارەیەك لە وەزیرانی تایبەتمەند بەو پرسانەی لە كۆبوونەوەكاندا باس دەكرێن یاوەری سەرۆكی حكومەت دەكەن .

كارنامەی كۆبوونەوەی سەرۆك وەزیرانی كوردستان لەگەڵ نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی عێراق ، پێكدێت لە گفتوگۆكردن لەسەر باری ئەمنیی كەركووك و كێشەی ناوچە ناكۆكی لەسەرەكان بەپێی دەستووری عێراق ، هەروەها رێككەوتنی هەناردەكردنی نەوت وغازی هەرێمی كوردستان لەگەڵ توركیا، لە رێگەی هێڵی نەوتیی هەرێمی كوردستان – توركیاوە ، كە 50%ی بە نرخێكی هەرزانتر بۆ توركیا دەبێت و 50%یشی بۆ بازاڕەكانی جیهان دەبێت .

لەو سەردانەدا باسی بەشی هەرێمی كوردستان لە بودجەی عێراقدا دەكرێت ، كە بەپێی هەندێ لێكۆلینەوەی بێلایەنانە لەسەر بودجە، بەشی دانراو بۆ هەرێمی كوردستان تەنیا 10.5%ی بودجەی عێراقە نەك 17%، هەر بۆ ئەو مەبەستەش چەند بەڕێوەبەرێكی وەزارەتی دارایی هەرێمی كوردستان كە لە شاندەكەی هەرێمی كوردستاندان ئەوە رووندەكەنەوەو گفتوگۆی لەسەر دەكەن.