"من له‌ سه‌رجه‌م سه‌فه‌ره‌کانی به‌رپرسانی هه‌رێمی کوردستانی عێراق بۆ ئێران ئاماده‌ بووم. وه‌کوو یاوه‌ری به‌ڕێز مه‌سعوود بارزانی، سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم و به‌ڕێز سه‌رۆک وه‌زیران، و ئه‌وانی دیکه‌. ئێمه‌ له‌ میانی ئه‌م سه‌فه‌رانه‌ی خۆمان بانگهێشتی به‌ڕێز هاشمی ڕه‌فسه‌نجانیمان کرد بۆ سه‌ردانی هه‌رێم و ئه‌و بانگهێشته‌ش له‌لایه‌ن به‌ڕێزیانه‌وه‌ قبووڵ کرا، به‌ڵام دواتر که‌ سه‌ردانی شاری به‌غدایان کرد نه‌هاتنه هه‌رێمی کوردستان. هه‌روه‌ها بانگهێشتی ساڵحی، وه‌زیری پێشووی ده‌ره‌وه‌ و دیکه‌ی به‌رپرسانیش کرا، به‌ڵام ئه‌و سه‌ردانه‌یان ئه‌نجام نه‌دا و له‌ ئه‌گه‌ری هاتنیان به‌ باشترین شێوه‌ پێشوازییان لێده‌کرا." ئه‌مه‌ به‌شێکی وته‌کانی "عه‌بدوڵڵا ساڵح"، به‌رپرسی پێوه‌ندییه‌کانی حکوومه‌تی هه‌رێمی کوردستانی عێراقه‌ لەگەڵ ئێران که‌ له‌ دیمانه‌یه‌کدا له‌ شاری هه‌ولێر له هه‌رێمی کوردستانی عێراق لەگەڵیدا کردوومە،وتوویه‌تی. عه‌بدوڵڵا ساڵح ساڵانێکی دوور و درێژه به‌رپرسی پێوه‌ندییه‌کانی نێوان هه‌رێمی کوردستان و ئێرانه‌ ‌و پێوه‌ندی نێوان خه‌ڵکی ئێران و خه‌ڵکی هه‌رێم، زۆر به‌ توکمه‌تر و پته‌وتر له‌ پێوه‌ندی نێوان حکوومه‌ته‌کان ده‌زانێت.ئه‌م گفتوگۆیه‌ له‌ حاڵێکدا ئه‌نجام ئه‌درێت که‌ له‌ ساڵانی ڕابردوودا، پێوه‌ندییه‌کانی نێوان هه‌رێم و ئێران هه‌ندێ ده‌نگۆی له‌سه‌ر بوو، به‌ڵام وته‌کانی ئاغای ساڵح ده‌ریده‌خات که‌ پێوه‌ندی مێژوویی لێکدانه‌بڕاوی ئه‌م دوو لایه‌نه،‌ ئامادەیی په‌ره‌پێدانی هه‌مه‌ لایه‌نه‌ی هه‌یه‌ و له‌وانه له‌ بواری سیاسی، فه‌رهه‌نگی ئابووریدا. ئه‌مه‌ش ده‌قی دیمانه‌یه‌که‌:

تکایه‌ له‌ سه‌ره‌تادا خۆتان به‌ خوێنه‌ری ئێرانی بناسێنن و هه‌روه‌ها خوێندنه‌وه‌ و هه‌ڵسه‌نگاندنی خۆتان له‌باره‌ی پێوه‌ندی ئێستای کوردی عێراق له‌گه‌ڵ ئێران، به‌ له‌ به‌رچاوگرتنی پێوه‌ندی مێژوویی دوو لایه‌نه،‌ بخه‌نه ‌ڕوو.

پێشه‌کی به‌خێرهاتنتان ده‌که‌م بۆ هه‌رێمی کوردستان. ئه‌من عه‌بدوڵڵا ساڵح، به‌رپرسی گشتیی پێوه‌ندییه‌کانی حکوومه‌تی هه‌رێمی کوردستان و ئێرانم. هه‌ر وه‌ک ئاگادارن ئێمه‌ ماوه‌یه‌کی دوور و درێژه‌ پێوه‌ندییه‌کی باشمان له‌گه‌ڵ ئێران هه‌بووه‌ و پێشینه‌ی ئه‌م پێوه‌ندییه‌ش، ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ سه‌رده‌می سه‌رکه‌وتنی شۆڕشی ئیسلامی له‌ ئێران.ده‌توانم ئه‌وه‌ش بڵێم که‌ ئێمه‌ش له‌ سه‌رکه‌وتنی ئه‌و شۆڕشه‌ ده‌ورمان هه‌بوو و له‌ هه‌مان کاته‌وه‌ تا ئێستا، ئه‌م پێوه‌ندییه‌ له‌ چوارچێوه‌یه‌کی دۆستانه‌دا به‌رده‌وام بووه‌ و جه‌ختیش کراوه‌ له‌سه‌ر باشتر کردنه‌وه‌ و په‌ره‌پێدانی.

له‌ ئێستاشدا پێوه‌ندییه‌کی باشمان له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی ئێران هه‌یه،‌ نامه‌وێ دیسانه‌وه‌ ئه‌وه‌ دووپات بکه‌مه‌وه‌ که‌ ئێران به‌ یه‌ک له‌ باشترین دۆستانی ئێمه‌ داده‌نرێت له‌ ڕابردوو و له‌ ئێستاشدا. واتا له‌و کاته‌یه‌دا که‌ ئێمه‌ هیچ دۆست و هاوڕییه‌کمان نه‌بوو، ئێران یه‌ک له‌ باشترین هاوڕێیانی ئێمه‌ بووه‌. له‌و قۆناغانه‌یدا که‌ کورد تووشی کاره‌سات و ڕووداوی تاڵ ده‌بوو، ئێران هه‌میشه‌ به‌ هانای ئێمه‌وه‌ ده‌هات و داڵده‌ی ئه‌داین و ده‌رگاکانی ئه‌م وڵاته‌ له‌ ڕووی خه‌ڵکی ئێمه‌ کراوه‌ بووه‌. بۆ نموونه‌ ئاماژه‌ ئه‌ده‌مه‌ ڕووداوه‌کانی سه‌رده‌می دیکتاتۆرییه‌تی ڕژیمی به‌عسی سه‌دام، که‌ له‌و کاته‌ش ئێران ده‌رگاکانی خۆی له‌ ڕووی ئێمه‌دا کرده‌وه.‌ له‌ ڕاستییدا ئێران وڵاتی دووهه‌می ئێمه‌یه‌ و ئێمه‌ سپاسی ئێران ده‌که‌ین.

له‌ ڕابردوودا ئاستی پیوه‌ندی سیاسی ئێران و کورده‌کان له‌ پێوه‌ندی گرتن له‌گه‌ڵ گرووپ و پارته‌ به‌رهه‌ڵستکاره‌کانی ڕژیمی سه‌دام حسێندا بوو. ئایا پاش گۆڕانکارییه‌کانی عێراق و به‌ فه‌رمی ناسینی ده‌سه‌ڵاتی هه‌رێمی کوردستان له‌ یاسای بنه‌ڕه‌تی عێراقدا، ئاستی پێوه‌ندییه‌کانی ئێران و کورد گۆڕانی به‌ سه‌ردا هاتووه‌  و ئێستا خراوه‌ته‌ دۆخێکی گونجاو.

پێشتر پێوه‌ندییه‌کان له‌ ڕێگای ئه‌و نووسینگه‌یه‌ ئه‌نجام ئه‌درا که‌ دوو لایه‌ن له‌ وڵاتانی یه‌کتردا ده‌یانکرده‌وه‌. بۆ نموونه‌ لایه‌نی ئێرانی له‌ ڕێگای سوپای پاسداران و قه‌رارگه‌ی ڕه‌مه‌زان و ... له‌ کوردستان نووسینگه‌ و ناوه‌ندی خۆی ده‌کرده‌وه‌ و ئێمه‌ش له‌ هه‌ندێ شار و له‌وان تاران، نه‌غه‌ده، کرماشان و مه‌ریوان نووسینگه‌ی خۆمان به‌ ئامانجی ئاسانکاری له‌ کاروباره‌کاندا کرده‌وه‌. هه‌ر وه‌ک ده‌زانن ژماره‌یه‌کی زۆری کوردی عێراق که‌ بۆ ماوه‌ی 20 و 25 ساڵ زیاتر له‌ ئێران وه‌کوو په‌نابه‌ر ژیاون، پێویستیان به‌ هاتوچوو کردنه بۆ ئێران بۆ جێبه‌جێ کردنی کاروباره‌کانیان. ژماره‌یه‌کی زۆری ئه‌م که‌سانه له‌و ساڵانه‌‌ له‌ ئێران خرانه‌ به‌ر خوێندن و ته‌نانه‌ت گه‌یشتن به‌ زانکۆ و خوێندنی باڵاشیان ته‌واو کرد. بۆیه‌ دانانی نووسینگه‌ و نوێنه‌رایه‌تی بۆ به‌ڕێوه‌بردنی کاروباره‌کانیان پێویستییه‌کی گرینگ بوو. له‌ ڕاستییدا ئه‌م پێوه‌ندییه له‌و کاته‌‌ ته‌نیا له‌ ئاستی پارته‌کاندا بوو.

ئێران له‌گه‌ڵ سه‌رجه‌م پارته‌ کوردییه‌کانی عێراق و له‌وان پارتی دیموکراتی کوردستان، یه‌کێتی نیشتیمانی، کۆمه‌ڵ و یه‌کگرتووی ئیسلامی، پارته‌ سۆسیالیسته‌کان و ئه‌وانی دیکه‌ پێوه‌ندی هه‌بوو.

پاش ڕووخانی سه‌دام له‌ ساڵی 2003دا، ئێران یه‌که‌م وڵات بوو که‌ کۆنسووڵخانه‌کانی خۆی له‌ شاره‌کانی هه‌ولێر و سلێمانی کرده‌وه‌. له‌م قۆناغه‌دا پێوه‌ندییه‌کانی ئێمه‌ خرایه‌ چوارچێوه‌یه‌کی دیپلۆماتیکه‌وه‌ و حکوومه‌تی هه‌رێمیش به‌ کردنه‌وه‌ی نووسینگه‌ی پێوه‌ندییه‌ ده‌ره‌کییه‌کانکه‌ له‌ ژێر چاودێری دیوانی سه‌رۆک وه‌زیراندایه، ‌ خۆی بۆ ئه‌م پێوه‌ندییه‌ نوێیه‌ ئاماده‌ کرد. له‌ نووسینگه‌ی پێوه‌ندییه‌ ده‌ره‌کییه‌کانی هه‌رێم دوو به‌شی سه‌ره‌کی چالاک کراون، یه‌که‌م به‌شی پێوه‌ندییه‌کانی هه‌رێم له‌گه‌ڵ ئێران که‌ من تێیادا به‌رپرسم و ئه‌ویدی به‌شی پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ تورکیا که‌ که‌سێکی تر به‌ڕێوه‌ی ده‌بات. ئامانج له‌ دانانی ئه‌م دوو به‌شه‌ تایبه‌ته‌ش گرینگی پێدانه‌ به‌ پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ ئه‌م دوو وڵاته‌.

جگه‌ له‌ پێوه‌ندی مێژوویی له‌گه‌ڵ ئێران، ئێمه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌م وڵاته‌ خاوه‌ن شه‌ش سه‌د کیلۆمه‌تر سنووری هاوبه‌ش و سێ خاڵی سنووری فه‌رمی و ‎چه‌‌ندین خاڵی سنووری نافه‌رمیین. بۆیه‌ پێویسته‌ ئیداره‌یه‌کی به‌هێز کاروباری پێوه‌ندییه‌کان به‌ڕێوه‌ ببات. ئه‌م پێوه‌ندییه‌ لای ئێمه‌ گرینگه‌. ده‌بێ ئاماژه‌ به‌و خاڵه‌ش بده‌م که‌ پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ ئێران بۆ ئێمه‌ له‌ یه‌که‌مایه‌تیدایه‌ و دوای ئه‌وه‌ پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ تورکیا داده‌نین و ئه‌نجا وڵاتی سووریا له‌ پله‌ی سێهه‌م دایه‌ بۆ پێوه‌ندییه‌کانمان. هه‌ر بۆیه‌ نووسینگه‌ی پێوه‌ندییه‌کان چالاکی خۆی ده‌ست پێکرد و من بۆ خۆم ماوه‌ی 25 ساڵه‌ به‌رپرسیارێتی پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ ئێرانم له‌ ئه‌ستۆدایه‌.

پێشتریش له‌ شاره‌کانی تاران و کرماشان به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی نووسینگه‌کانی پارتی دیموکراتی کوردستانم له‌ ئه‌ستۆ بووه‌. له‌ ئێستاشدا پێوه‌ندییه‌کانی ئێمه‌ به‌ شێوه‌ی فه‌رمی و دیپلۆماتیک به‌ڕێوه‌ده‌چێت.

ئایا پێوه‌ندی ئابووری و فه‌رهه‌نگی نێوان ئێران و هه‌رێمی کوردستان له‌ ئاستی ئه‌و پێوه‌ندییه‌ سیاسییه‌ گه‌شه‌پێدانی به‌خۆوه‌ بینیوه‌؟

ئێمه‌ هه‌وڵمان داوه‌ له‌ ڕێگای به‌ڕێوه‌بردنی دانیشتن و کۆنفڕانسی هاوبه‌ش له‌گه‌ڵ ئێران، ڕێگا بکه‌ینه‌وه‌ بۆ چالاکی بازرگانانی ئێرانی له‌ هه‌رێمی کوردستان و ته‌نانه‌ت چه‌ند دانیشتنێکیش له‌ نێوان بازرگانانی دوو لایه‌ن به‌ ئامانجی ئاشتنا بوونیان و ده‌رفه‌ت ڕه‌خساندنی چالاکییه‌کان ساز کراوه‌.

له‌ ساڵی 2008 کاتێک کۆمپانیای وڵاتانی دیکه‌ له‌ عێراقدا چالاکیان نه‌ده‌کرد، سه‌رۆک وه‌زیران ‌فه‌رمانی دا که‌ ڕێگا بدرێته‌  ئێرانییه‌کان  به‌ بێ وه‌رگرتنی ڤێزه‌ بۆ ماوه‌ی 15 ڕۆژ له‌ ئه‌وپه‌ڕی ئاسانی و به‌ بێ گرفت، له‌ سه‌رجه‌م ڕێگاکانی زه‌وینی و گه‌شتی ئاسمانی سه‌ردانی هه‌رێمی کوردستان بکه‌ن. ئه‌و بڕیاره‌ش به‌ ئامانجی کارئاسانی بوو بۆ به‌شداری کۆمپانیا ئێرانییه‌کان له‌ هه‌رێم.

که‌وایه‌ له‌ به‌شی ئابووریدا بواره‌که‌ ئاماده‌یه‌، به‌و مه‌رجه‌ی که‌ ئێرانییه‌کان له‌مباره‌وه‌ ده‌ست به‌کار بن؟

ئه‌م بواره‌ هه‌ر له‌ سه‌ره‌تاشه‌وه‌ ئاماده‌ بوو. به‌ڵام لایه‌نی ئێرانی نه‌یتوانی به‌ گوێره‌ی پێویست که‌ڵکی لێ وه‌ربگرێت. من له‌ ئێره‌دا هیچ یه‌ک له‌ ئێران و هه‌رێم به‌ تاوانبار نازانم، به‌ڵام له‌ ڕاستیدا پلانێکی گونجاو دانه‌نرا، ئه‌گه‌ر له‌ هه‌مان یه‌که‌م ڕۆژه‌وه‌ کۆمپانیای به‌هێز و بڕواپێکراوی ئێرانی له‌ هه‌رێمدا ده‌ستیان به‌ چالاکی بکردایه‌، ئه‌وا بواره‌که‌ بۆ چالاکی کردنیان له‌ بار بوو و ئێسته‌ له‌ جێ تورکیا، ئێران له‌ بازاڕ و که‌رتی ئابووری هه‌رێمدا، یه‌که‌م بوو. ده‌بێ دان به‌ که‌موکورتییه‌کانیش دابنرێت که‌ بوو به‌هۆی دروست بوونی ئه‌م بارودۆخه‌ی ئێسته‌، که‌ ئێمه‌ له‌ سه‌ری ناڕازین. به‌ڵام نامه‌وێ به‌ چڕی ئه‌و بابه‌ته‌ لێکبده‌مه‌وه‌.

له‌ ئێستاشدا هێزه‌کانی هه‌رێم له‌ ئه‌وپه‌ڕی ئاماده‌یی و هاوکاری نواندن، به‌ شێوه‌ی 24 کاژێر له ده‌روازه‌ ‌ سنوورییه‌کاندا چالاکی ده‌که‌ن. ئێمه‌ هه‌لومه‌رجی سنووره‌کانی باشماخ و په‌روێزخان و حاجی عومرانمان تا ئاستی سنووره‌کانی تورکیا به‌رز کردۆته‌وه‌ و هێزی کارامه‌ و شاره‌زامان له‌و شوێنانه‌ داناوه‌. ئه‌مه‌ش هه‌نگاوێکی گرینگه‌ له‌ ئاسانکاری به‌ڕێوه‌بردنی کاروباری خه‌ڵک، گه‌شتیاران و بازرگانه‌کان.

جگه‌ له‌وه‌ش له‌ خاڵه‌ سنوورییه‌کاندا هه‌ستاوین به‌ کردنه‌وه‌ی چێشتخانه‌ و چایخانه‌ و ته‌نانه‌ت شوێنی گونجاو بۆ به‌ڕێوه‌بردنی کۆبوونه‌وه‌ و دانیشتن و چاوپێکه‌وتنه‌کان، ده‌ی جا ئامانج له‌ هه‌موو ئه‌م کارانه‌ چین؟

ئێمه‌ هه‌موو ئه‌و کارانه‌مان له‌پێناو ئه‌م ئاسته‌ که‌مه‌ی بازرگانی و پێوه‌ندی ئابووری له‌گه‌ڵ ئێراندا نه‌کردووه.‌ ئامانج له‌و هه‌وڵانه‌ به‌رزکردنه‌وه‌ی ئاستی پێوه‌ندی بازرگانی، گه‌شتیاری و فه‌رهه‌نگییه‌ له‌گه‌ڵ ئێراندا.

به‌داخه‌وه‌ له‌لایه‌ن ئێرانه‌وه‌ کاره‌کان وه‌دواخرا و وه‌ک پێویست ئه‌نجام نه‌درا. به‌ڕێزت ده‌توانی وه‌کوو ڕۆژنامه‌وان سه‌ردانی ئه‌و سێ خاڵه‌ سنوورییه‌ بکه‌یت و به‌ چاوی خۆت ئاستی ئاماده‌کاری و

ئاوه‌دانییه‌کان ببینێت.

له‌ بواری فه‌رهه‌نگی چی؟ تا چه‌نده‌ له‌ ده‌رفه‌ته‌ ڕه‌خساوه‌کان که‌ڵک وه‌رگیراوه‌، له‌وان ئاڵۆگۆڕی که‌سایه‌تی زانکۆ و خوێندکاران، هاتوچووی هونه‌رمه‌ندان، چالاکانی بواری مۆسیقا و ...

هه‌مووی ئه‌و بابه‌تانه‌ ئه‌نجام ئه‌درێت، به‌ڵام له‌و ئاسته‌یدا نییه‌ که‌ مه‌به‌ست و دڵخوازی ئێمه‌یه‌.

نازانم هۆکاره‌که‌شی له‌ چیدایه.‌ ئه‌وه‌ش له‌ حاڵێکدا که‌ هه‌ر دوو لا پاگه‌نده‌ی باشترین پێوه‌ندی ده‌که‌ن. با نموونه‌یه‌ک بهێنمه‌وه‌ له‌ ساڵی 1971 و له‌و کاته‌ی شانبه‌شانی مه‌لا مسته‌فا له‌ خه‌باتدا بووین شای ئێران یارمه‌تی ئێمه‌ی ئه‌دا. له‌و کاته‌ هه‌واڵنێرێکی ڕۆژنامه‌ی ئیئتیلاعاتی چاپی ئێران به‌ ئامانجی ئه‌نجام دانی هه‌ڤپه‌یڤین هاته‌ لای مه‌لا مسته‌فا، له‌ ناوچه‌ی حاجی عومران و له‌باره‌ی هاوکارییه‌کانی شای ئێران پرسیاری له‌ مه‌لا مسته‌فا کرد. مه‌لا مسته‌فای خوالێخۆشبوو له‌ وه‌ڵامدا وتی که‌ ئه‌و که‌سه‌ی یارمه‌تی شۆڕشه‌که‌ی ئێمه‌ ئه‌دات، خه‌ڵکی ئێرانن نه‌ شای ئێران.

وتیشی: ئه‌مڕۆکه‌ شا له‌ ئێراندا، حوکم ده‌کات. ئه‌م وڵامدانه‌وه‌ش به‌و مانایه‌ دێت که‌ پێوه‌ندی نێوان خه‌ڵکی دوو وڵات زۆر نێزیکه‌ و ڕیشه‌کانیان پێکه‌وه‌ به‌ستراوه‌ و ته‌نانه‌ت پێوه‌ندییه‌که‌ له‌ ئاستێکدایه‌ که‌ بۆ حکوومه‌ته‌کانیش ناپچڕێت.

ئێمه‌ ئاگاداری گرینگایه‌تی یارمه‌تیه‌کان و کردنه‌وه‌ی ده‌زگاکانی ئێرانین له‌و کاته‌ی که‌ پێوستمان بوو و ئه‌وه‌ش هه‌وڵێکی زۆر به‌ نرخ بوو. به‌ڵام خاڵی گرینگتر له‌وه‌ پێشوازییه‌که‌ی خه‌ڵکی ئێران بوو له‌ کورده‌کان. ئه‌گه‌ر خه‌ڵکی ئێران پێشوازییان له‌ ئێمه‌ نه‌کردایه‌ ئه‌وا نه‌مانده‌توانی بۆ کار کردن بچینه‌ کارگه‌ و شوێنه‌کانی کار له‌ ئێران. خه‌ڵکی ئێران هه‌رگیز به‌ چاوی بێگانه‌وه‌ سه‌یریان نه‌کردین و ئێمه‌ش ئه‌وه‌ هه‌رگیز له‌ بیر ناکه‌ین.

له‌سه‌ر ئه‌م هۆکارانه‌یه‌ که‌ نه‌ حکوومه‌تی ئێران و نه‌ حکوومه‌تی هه‌رێمی کوردستان ناتوانن ئه‌م دوو نه‌ته‌وه‌یه‌ له‌ یه‌کتری جیا بکه‌نه‌وه‌ و ئه‌وه‌ش خاڵێکی زۆر گرینگه‌ و ده‌بێ له‌م ڕوانگه‌وه‌ سه‌یری پێوه‌ندییه‌کان بکرێت.

ده‌بێ به‌رپرسانی هه‌ر دوو لا له‌ ڕێگای به‌ڕێوه‌بردنی دانیشتن و گفتوگۆ، ئه‌م ڕوانگه‌ ئه‌منییه‌ی که‌ له‌سه‌ر پێوه‌ندییه‌کاندا زاڵه‌ لاببه‌ن. ئه‌من چه‌ هه‌ڕه‌شه‌یه‌کم بۆ سه‌ر ئێران ده‌بێت؟ بۆچی ئێران له‌ ئێمه‌ ترسی هه‌یه‌؟ یان بۆچی ده‌بێ ئێمه‌ له‌ ئێران بترسین؟ هه‌موو ئه‌مانه‌ش له‌ حاڵێکدایه‌ که‌ ئێمه‌ خۆمان به‌ دۆستی یه‌کتری ده‌زانین ئێمه‌ له‌گه‌ڵ ئێران سنوورێکی به‌رفراوانمان هه‌یه.‌ بڕوا بکه‌ن ئه‌گه‌ر یه‌ک گوله‌ له‌و سنووره به‌ره‌و ئێران‌ بهاوێژرێت، ئه‌وا له‌ پێشدا هه‌ڕه‌شه‌ له‌ ئاسایشی ئێمه‌ ده‌کات، نه‌ ئاسایشی ئێران. حکوومه‌تی هه‌رێمی کوردستان به‌ هیچ شێوه‌یه‌ک ڕێ نادات له‌ سنووره‌کانییه‌وه‌ ته‌نانه‌ت به‌ردێکیش به‌ره‌و سنووری ئێران بهاوێژرێت. نه‌ک هه‌ر به‌ پارته‌کان، به‌ڵکوو به‌ گوێره‌ی تواناکانمان ئه‌و ئیزنه‌ به‌ ده‌وڵه‌تانی تریش ناده‌ین. ئاسایشی ئێران، ئاسایشی ئێمه‌یه‌. من ئه‌و پرسیاره‌ ده‌خه‌مه‌ به‌رده‌م لایه‌نی ئێرانی که‌ ئه‌م ڕوانگه‌ ئه‌منییه‌ له‌ سوودی کێ ده‌شکێته‌وه‌ و له‌ قازانجی کێیه‌؟ وه‌ک ده‌بینن له‌ جه‌ژنی نه‌ورۆزدا ئێرانییه‌کان سه‌ردانی هه‌رێم ده‌که‌ن و له‌لایه‌ن خه‌ڵکه‌وه‌ پێشوازییان لێوه‌ ده‌کرێت. له‌ حاڵێکدا به‌و شێوه‌یه‌ پێشوازی له‌ خه‌ڵکی دیکه‌ی وڵاتان ناکه‌ن، بۆ نموونه‌ کورد به‌پێی نه‌ریتی خۆیان له‌ ڕۆژانی نه‌ورۆز سه‌ردانی ده‌شت و چیاکان ده‌که‌ن و ئه‌گه‌ر بگه‌نه‌ میوانه‌ ئێرانییه‌کان، بانگهێشتی سفره‌کانی خۆیان ده‌که‌ن و بیره‌وه‌رییه‌کانی خۆیان له‌ ئێران ده‌گێڕنه‌وه‌. ئه‌م جۆره‌ مامڵه‌کردن و تێکه‌ڵبوونه‌ی خه‌ڵکی هه‌رێم‌ له‌گه‌ڵ خه‌ڵکی دیکه‌ی وڵاتاندا نابینرێت. له‌لایه‌کی دیکه‌وه‌ سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی که‌ ڕێگای ڕۆیشتن بۆ وڵاتانی دیکه‌ و له‌وان تورکیا و وڵاتانی ئه‌ورووپا بۆ خه‌ڵکی کوردستان ئاوه‌ڵایه‌، ئه‌وان له‌ سه‌فه‌ره‌کانی خۆیان چ بۆ گه‌ڕان و چ بۆ ده‌رمان، وڵاتی ئێران هه‌ڵده‌بژێرن و له‌ یه‌که‌مایه‌تی دایده‌نێن، ئه‌وان ئێران وه‌کوو به‌هشت وه‌سف ده‌که‌ن. ته‌نانه‌ت ئه‌و که‌سانه‌س که‌ سه‌ردانی ئه‌ورووپایان کردووه‌ ئێران به‌ به‌هشت ده‌زانن! با ئاماژه‌ به‌وه‌ش بکه‌م کۆنسووڵخانه‌ی ئێران له‌ هه‌ولێر له‌ هاوینی ساڵی ڕابردوو، ڕۆژانه‌ به‌ ڕێژه‌ی 1500 بۆ 2000 ڤیزه‌ی ده‌رکرد و له‌ سلێمانییه‌ش نێزیک به‌ 1000 ڤیزه‌ ده‌رکرا.

نێزیکه‌ی له‌سه‌دا 70ی ئه‌م که‌سانه‌ش وه‌کوو گه‌شتیار سه‌ردانی ئێرانیان کرد، ئه‌گه‌ر له‌و که‌سانه‌ش سه‌باره‌ت به‌ ئێران پرسیار بکرێت، له‌ وه‌ڵامدا ئێران به‌ وڵاتێک وه‌کوو به‌هشت و خاوه‌ن خه‌ڵکێکی چاک وه‌سف ده‌که‌ن. به‌ڵام گله‌یی ئه‌وه‌ش ده‌که‌ن که‌ له‌ سنووری ئێراندا تووشی ئازار و زه‌حمه‌ت کراون، بۆچی ئه‌وه‌ ڕوو ئه‌دات له‌ حاڵێکدا هه‌رگیز نموونه‌ی نه‌بووه‌ ده‌وڵه‌تی ئێران گله‌یی هه‌ڵسوکه‌وتی ناشیاوی خه‌ڵکی ئێمه‌ بکات له‌ سه‌ردانه‌کانیان بۆ ئه‌و وڵاته‌. هه‌رگیز نه‌بینراوه‌ هاووڵاتیانی هه‌رێم له‌ ئێران، تاوانێکیان ئه‌نجام دابێت یان ده‌ستگیر کرابێتن. ته‌نانه‌ت پێش ده‌رکردنی پاسپۆرته‌کانیش خه‌ڵکمان ته‌نیا به‌ یه‌ک نامه‌ یان به‌ڵگه‌ی ساده‌وه‌ ڕه‌وانه‌ی ئێران ده‌کرد و ڕۆژانه‌ش 500 بۆ 600 که‌س ته‌نیا به‌ یه‌ک نامه‌وه‌ ده‌هاتنه‌ ئێران. ئه‌مڕۆش ئاماده‌ین بیسه‌لمێنین ته‌نیا له‌سه‌ر یه‌ک که‌سیان ڕاپۆرتێکی خراپ نه‌دراوه.‌ خه‌ڵکی ئێمه‌ به‌نیاز نین له‌ حکوومه‌ت و خه‌ڵکی ئێران دوور بکه‌نه‌وه‌ و دووریش ناکه‌وینه‌وه.‌ ئێمه‌ خۆمان به‌ یه‌ک ماڵ ده‌زانین، بۆیه‌ چاوه‌ڕوانی ئه‌وه‌ش ده‌که‌ین حکوومه‌تی ئێران ئێمه‌ وه‌کوو "حکوومه‌تی هه‌رێمی کوردستان" حیساب بکات و به‌ چاوه‌وه‌ سه‌یری ئێمه‌ بکات. له‌ ئێستا ئاستی پێوه‌ندییه‌کانی نێوانمان، خۆی له‌ سه‌ره‌وه‌ی پێوه‌ندی ده‌وڵه‌تێک له‌گه‌ڵ پارته‌کانی دیموکرات و یه‌کێتی و... ده‌بینێته‌وه‌. لابردنی ئه‌و ڕوانگه‌ پێشوویه‌ و ئه‌وه‌ی که‌ وه‌کوو حکوومه‌ت سه‌یری ئێمه‌ بکرێت زۆر گرینگه‌.

من له‌ سه‌رجه‌م سه‌فه‌ره‌کانی به‌رپرسانی هه‌رێمی کوردستانی عێراق بۆ ئێران ئاماده‌ بووم. وه‌کوو یاوه‌ری سه‌رۆک وه‌زیران، به‌ڕێز مه‌سعوود بارزانی، سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم و ئه‌وانی دیکه‌. ئێمه‌ له‌ میانی ئه‌م سه‌فه‌رانه‌ی خۆمان بانگهێشتی به‌ڕێز هاشمی ڕه‌فسه‌نجانیمان کرد بۆ سه‌ردانی هه‌رێم و ئه‌و بانگهێشته‌ش له‌لایه‌ن به‌ڕێزیانه‌وه‌ قبووڵ کرا، به‌ڵام دواتر که‌ سه‌ردانی شاری به‌غدایان کرد نه‌هاتنه هه‌رێمی کوردستان. هه‌روه‌ها بانگهێشتی ساڵحی، وه‌زیری پێشووی ده‌ره‌وه‌ و دیکه‌ی به‌رپرسانیش کرا، به‌ڵام ئه‌و سه‌ردانه‌یان ئه‌نجام نه‌دا و له‌ ئه‌گه‌ری هاتنیان به‌ باشترین شێوه‌ پێشوازییان لێوه‌ ده‌کرا. چه‌ندین جار له‌لایه‌ن به‌ڕێز مه‌سعوود بارزانییه‌وه‌ بانگهێشتی مه‌حموود ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد، سه‌رۆک کۆماری پێشووی ئێران کرا، که‌چی سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی که‌ سه‌ردانی عێراقی کرد به‌ڵام نه‌هاته‌ هه‌رێمی کوردستان.

هیوادارم تیمی به‌ڕێز ڕۆحانی، سه‌رۆک کۆماری ئێستای ئێران وه‌ڵامی ئه‌و بانگهێشتانه‌ بده‌نه‌وه‌.

دڵنیام له‌وه‌ی که‌ به‌ڕێز سه‌رۆک وه‌زیرانی هه‌رێم له‌ سه‌ردانه‌کانیان بۆ ئێران، بانگهێشتی به‌رپرسانی ئێرانی ده‌که‌ن. ئێمه‌ داوا ده‌که‌ین له‌ سه‌رۆک کۆماری ئێران که‌ به‌ کۆماریی خۆمانی ده‌زانین، له‌ به‌رچاوانی ڕای گشتیی جیهانی و دیکه‌ی وڵاتان، سه‌ردانی کوردستان بکه‌ن. ئێمه‌ شانازی به‌وه‌ ده‌که‌ین شانازیشمان به‌وه‌ ده‌کرد ئه‌گه‌ر ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد یان ساڵحی سه‌ردانی کوردستانیان بکردایه‌ و بێگومان پێشوازی باشیان لێوه‌ ده‌کرا. بۆچی سه‌رۆک وه‌زیران یان وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی دیکه‌ی وڵاتان سه‌ردانی هه‌رێمی کوردستان ده‌که‌ن، به‌ڵام سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی باسی پێوه‌ندی باش و ستراتیژیک له‌گه‌ڵ ئێران ده‌که‌ین، بۆ ماوه‌ی 30 یان 35 ساڵ به‌ڵام به‌رپرسانی ئێرانی سه‌فه‌ری ئێره‌ ناکه‌ن ئایا ئه‌مه‌ داواکارییه‌کی گه‌وره‌یه‌؟

ئه‌وه‌ داوایه‌کی ئاساییه‌.

هه‌ر کاتێک بانگهێشتی سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم یان سه‌رۆک وه‌زیران کرابێت سه‌ردانی ئێرانیان کردووه،‌ ئێوه‌ کامه‌ لایه‌ن وه‌کوو دۆست، باشتر و نێزیکتر له‌ کورده‌کان بۆ ئێران ده‌زانن. هه‌ر که‌س ئه‌و پاگه‌نده‌یه‌ بکات ئه‌وا من ده‌نگی ناڕه‌زایی له‌ به‌رانبه‌ری هه‌ڵده‌برم، ئێمه‌ ئه‌وه‌ ناشارینه‌وه‌ که‌ پێوه‌ندییان له‌گه‌ڵ دیکه‌ی وڵاتانیش هه‌یه‌. به‌ڵام له‌و کاته‌ی که‌ هیچ وڵاتێک له‌گه‌ڵ ئێمه‌ پێوه‌ندی نه‌بوو ئێران یاوه‌ر و په‌ناگه‌ی ئێمه‌ بوو.

وه‌کوو دوا پرسیار ئه‌گه‌ر بیره‌وری یان بابه‌تێک هه‌یه‌ یان له‌باره‌ی له‌مپه‌ڕه‌کانی سه‌ره‌ڕێگای په‌ره‌پێدانی پێوه‌ندییه‌کانی نێوان دوو لایه‌ن بیڵێنه‌وه‌؟

ئه‌و کاته‌ی شۆڕشی ئیسلامی له‌ ئێراندا سه‌رکه‌وت، مه‌لا مسته‌فا بارزانی یه‌که‌م که‌س بوو پیرۆزبایی ئه‌م سه‌رکه‌وتنه‌ی له‌ کۆماری ئیسلامی کرد. ئێمه‌ ئاماده‌بووین ئه‌وه‌ی له‌ توانامان بێت بۆ کۆماری ئیسلامی بیکه‌ین. هه‌روه‌ک ده‌زانن ئه‌م شۆڕشه‌ له‌ به‌رژه‌وه‌ندی خه‌ڵکی چه‌وساوه‌ی ناوچه‌که‌یه‌. ئێمه‌ شانازی به‌وه‌ ده‌که‌ین که‌ پێوه‌ندییه‌کانمان له‌گه‌ڵ ئێران سه‌ره‌ڕای ئاسته‌نگ و کێشه‌کان به‌رده‌وامه‌ هۆکاره‌که‌شی ئه‌و پێوه‌ندییه‌ دۆستانه‌یه‌ که‌ کێشه‌کان چاره‌سه‌ر ده‌کات ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر له‌ داهاتووش تووشی کێشه‌ بین له‌ ڕێگای گفتوگۆ و دانوستان چاره‌سه‌ری ده‌که‌ین.

هه‌ڵبه‌ت خۆم له‌وه‌ دڵنیام که‌ کێشه‌یه‌ک له‌م پێوه‌ندییه‌  دروست نابێت و ئه‌م دۆستایه‌تی و پێوه‌ندییه‌ نێزیکه،‌ هه‌رچی زیاتر په‌ره‌ی پێده‌درێت. ئێمه‌ گه‌شبینین و هیوامان هه‌یه‌ له‌سه‌ر به‌رزکردنه‌وه‌ی ئاستی پێوه‌ندییه‌کان و ئه‌وه‌ی بۆ به‌ تۆکمه‌ کردنی پێوه‌ندییه‌کان پێویست بێت، ئه‌نجامی ئه‌ده‌ین.

ڕۆژنامەی شەهروەند، ئیحسان هووشمەند، پێنجشەمە ٢١ی خاکەلێوەی ١٣٩٣، ژمارە ٢٥٣، لاپەڕەی ٣.