ئەمشەو بەڕێز فەریدون سنیرلی ئۆغڵو وەزیری دەرەوەی کۆمارى تورکیا گەیشتە هەرێمى کوردستان و لە فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی هەولێر لەلایەن بەڕێزان کەریم سنجارى وەزیرى ناوخۆو فەلاح مستەفا بەرپرسى پەیوەندیەکانى دەرەوەى حکومەت و سەفین دزەیى وتەبێژى فەرمى حکومەت پێشوازى لێکرا.

لەگەڵ گەیشتنی بۆ فڕۆکەخانەی هەولێر، وەزیری دەرەوەی کۆمارى تورکیا بەمەبەستى کۆبوونەوە بەرەو نووسینگەی بەڕێز نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان بەڕێکەوت.

ئەمەو بڕیارە وەزیرى دەرەوەى کۆمارى تورکیا لەگەڵ بەڕێز مسعود بارزانى سەرۆکى سەرۆکى هەرێمى کوردستان کۆببێتەوەو ئینجا بەشدارى لە دیداری مێری بکات.

بەبۆنەى رۆژى نیشتمانى وڵاتى هەنگاریا ئێوارەى دوێنێ بە ئامادەبوونى د. فوئاد حوسێن نوێنەرى بەرێز سەرۆک بارزانى و سەفین دزەیى نوێنەرى بەڕێز نێچیرڤان بارزانى سەرۆکى حکومەتى هەرێم و فەلاح مستەفا بەرپرسى پەیوەندیەکانى دەرەوەى حکومەت و پارێزگارى هەولێرو ژمارەیەک لە بەرپرسان و نوێنەرانى وڵاتانى بیانى لە هۆڵى هوتێل رۆتانا مەڕاسیمێک بەرێوەچوو.

بە مەبەستى پیرۆزبایی کردن و گەیاندنى پەیامى حکومەتى هەرێمى کوردستان بۆ رۆژى نیشتمانى ووڵاتى هەنگاریا، فەلاح مستەفا بەرپرسى فەرمانگەى پەیوەندیەکانى دەرەوەى حکومەتى هەرێمى کوردستان ووتەیەکە پێشکەش کردو پیرۆزبایى لە گەل و حکومەتى هەنگاریا کرد بە بۆنەى (٥٩) مین ساڵیادى رۆژى سەربەخۆیی ووڵاتەکەیان و رزگار بوون لە ژێر دەستى و حکومى دیکتاتۆرى و هەنگاونان بەرەو سەربەخۆیی و دیموکراسى لە ووڵاتەکەیاندا.

بەڕێزیان ئاماژەى بە هەوڵەکانى حکومەتى هەنگاریا دا لە پێشخستنى پەیوەندی دوو قۆڵی ووڵاتەکەى لەگەڵ هەرێمى کوردستان و بەردەوام بوون لە هەماهەنگى کردن و هاوکارى کردنى حکومەتى هەرێمى کوردستان لە شەڕى دژى بە داعش و هاوکاریکردنى هێزى پێشمەرگەى کوردستان و یارمەتیدانى ئەو ئاوارە و پەناهەندانەى کە روویان لە هەرێمى کوردستان کردووە.

هاوکات، بەرێز کابا ڤێزیکێنیا کونسوڵى گشتى هەنگاریا لە هەرێمى کوردستان کە بەشێک لە ووتارەکەى بە زمانى کوردى پێشکەشکرد سوپاس و پێزانى خۆى ئاراستەى ئامادەبووان کرد بە بۆنەى (٥٩) مین ساڵیادى رۆژى سەربەخۆیی هەنگاریا. پاشان بەرێزیان ئاماژەى بە هەنگاوەکانى حکومەتى هەنگاریا بۆ یارمەتى دانى حکومەتى هەرێمى کوردستان کرد بۆ رووبەروو بوونەوەى شەڕى دژ بە تیرۆر لە هەرێمەکەدا ئەویش بە پێشکەشکردنى یارمەتى و هاوکارى سەبازى بۆ هێزى پێشمەرگە کرد.

لە کۆتاییدا، بەڕێزیان ئاماژەى بە کردنەوەى نووسینگەى کونسوڵگەرى ووڵاتەکەى لە هەرێمى کوردستان لە ساڵى ڕابردوو کرد بە مەبەستى پتەوکردنى پەیوەندیە دوولایەنەکانى نێوان هەردوولا لە رووى دابینکردنى کورسى خوێندن و پەرەپێدانى پەیوەندیە کەلتورى و زانستى و بارزگانیەکان لەماوەى دەست بەکاربوونیان لە هەرێمى کوردستاندا.

ئێوارەى ئەمڕۆ د. ئۆرسولا ڤۆندەر لین، وەزیری بەرگریی ئەڵمانیا بە یاوەرى شاندێک گەیشتە هەولێر و لەلایەن كەریم سنجارى وەزیری ناوخۆی هەرێمی كوردستان و فەلاح مستەفا بەرپرسى پەیوەندیەکانى دەرەوەى حکومەت و دڵشاد بارزانى نوێنەرى حکومەتى هەرێم لە ئەڵمانیا پێشوازى لێکرا. 

بڕیارە د. ئۆرسولا ڤۆندەر لین سبەی سێشەممە لەگەڵ بەڕێز مسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان و بەرێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی حکومەتى هەرێمی كوردستان كۆببێتەوەو هاوکات سەردانى بنکەى مەشقى هێزەکانى پێشمەرگە بکات .

لە 25ی سێپتێمبەری ساڵی 2014 دا، د. ئۆرسولا ڤۆندەر لین وەزیری بەرگریی ئەڵمانیا لە یەکەم سەردانیدا گەیشتە هەولێر، لەسەردانەکەیدا بەڕێزیان لەگەڵ بەڕێز مسعود بارزانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان كۆبووەوەو دووپاتیشیکردەوە وڵاتەکەی پشتگیری سەربازی پیشکەشى هەرێمى کوردستان دەكات دژی داعش.

لە ئۆکتۆبەری ساڵی 2014 دا ئەڵمانیا ناردنی 100 راوێژکاری سەربازی بۆ هەرێمی کوردستان راگەیاند، بۆ ئەوەی مەشقی سەربازی بە هێزەکانی پێشمەرگە بکەن.

لە 12ی مانگی یەکی 2015 دا، واتە ئەمساڵ، ئۆرسولا ڤۆندەر لین، وەزیری بەرگریی ئەڵمانیا بۆ دووەمجار لە فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی هەولێر نیشتەوە و لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەڤانی هاوبەشدا لەگەڵ سەرۆكی هەرێمی کوردستان، بەردەوامی شەڕی دژی داعشیان دووپاتکردەوە.

سێیەمن سەردانی وەزیری بەرگریی ئەڵمانیا بۆ هەولێر ئاماژەیەکە بە فراوانبوونی پەیوەندییە سەربازییەکانی هەرێمى کوردستان و وڵاتى ئەڵمانیا، هاوکات دووپاتکردنەوەیەکیشە بۆ هاوکارییەکانی حکومەتی بەرلین بۆ هێزی پێشمەرگەی کوردستان و حكومەتی هەرێمی کوردستان.

ە چوارچێوەى بەشدارى کردنى لە کۆبوونەوەیەکى باڵا لە میانى بەڕێوەچوونى کارەکانى کۆمەڵەى گشتى نەتەوە یەکگرتووەکان لە نیویۆرک، فەلاح مستەفا بەرپرسى پەیوەندیەکانى دەرەوەى حکومەت داواى لە کۆمەڵگاى نێودەوڵەتى کرد کە هاوکارى زیاترى هەرێمى کوردستان بکەن کە ئێستا دووچارى چەندین رووبەڕووبوونەوە بۆتەوە وەک شەڕ دژى تیرۆرستانى داعش و لەخۆگرتنى نزیکەى دوو ملیۆن ئاوارەو پەنابەر.

کۆبوونەوەکە کە لەلایەن ویلایەتە یەکگرتووەکانى ئەمەریکا و رێکخراوى هاوکارى ئیسلامى و کۆمیتەى نێودەوڵەتى خاچى سوورى نێودەوڵەتى رێکخرابوو. فەلاح مستەفا گووتى ئێمە پشتگیرى لە هەوڵەکانى نەتەوە یەکگرتووەکان و رێکخراوە نێودەوڵەتیەکان دەکەین کە لەگەڵمان کاردەکەن. پێویستى زۆرمان بە شوێنى نیشتەجێ و پێداویستیەکانى خۆراک و دەرمان پەروەردە و دڵنیایى هەیە بۆ ئاوارەو پەنابەران، ئەگینا ئەرکى حکومەتى هەرێم لەوەى ئێستاش قورستر دەبێ. چونکە بەهۆى بارودۆخى نالەبارى دارایى مووچەى پێشمەرگەو فەرمانبەران ٣ مانگ دواکەوتووە.

هەروەها گووتى کاتى ئەوەیە کۆمەڵگاى نێودەوڵەتى بە کردەنى یارمەتیەکانى بۆ ئاوارەو پەنابەرانى هەرێم زیاتر بکات ئەگینا گوزەرانى ژیانیان ئاڵۆزتر دەبێت. جەختى کردەوە هەر کەمتەرخەمیەک لەلایەن کۆمەڵگاى نێودەوڵەتى ئاوارەکان ناچار دەکات پەنا بۆ وڵاتانى رۆژئاوا ببەن و گوشار لەسەر ئەوروپاو دروست بکەن وەک ئەوەى ئێستا بەچاوى خۆمان دەیبینین.

لەلایەن خۆیەوە خاتوو سارا سیواڵ بریکارى وەزارەتى دەرەوەى ئەمەریکا بۆ ئاسایشى مەدەنى و دیموکراسى و مافەکانى مرۆڤ گووتى: ئاوارەکان کێشەیان زۆرە چونکە نەتەوە یەکگرتووەکان وەک پێویست نەیتوانیوە ئەو بڕە پارەیە دابین بکات کە ئاوارەکان لە کوردستان و عیراق پێویستیان پێى هەیە. قەبارەى کێشەکە دەخوازێت کۆمەڵگاى نێودەوڵەتى هاوکارى زیاتر پێشکەش بکەن بە تایبەت کە حکومەتى هەرێمى کوردستان و حکومەتى فیدڕاڵ ژمارەیەکى زۆرى ئاوارەو پەنابەریان لەخۆ گرتووە.

بەرێزیان گووتى لە بڕى پارەى پێویست بۆ ئاوارەو پەنابەران لە عیراق بە گشتى تەنها بڕى ٣٩% دابینکراوە کە ئەمەش ناتوانێ پێداویستیەکانیان دابین بکات. سەبارەت بە یارمەتیەکانى حکومەتى ئەمەریکا گووتى ئەمەریکا ٥٦ ملێۆن دۆلارى تر بۆ یارمەتى مرۆیى بۆ تەواوى عیراق دابین دەکات. بەمەش بڕى تەواوى یارمەتیە مرۆییەکانى ئەمەریکا دەگاتە ٥٤٠ ملیۆن دۆلار.

پاشان جاسم جاف وەزیرى کۆچ و کۆچبەرانى عیراق سوپاسى رێکخراوى نەتەوە یەکگرتووەکانى کرد و جەختى لەوە کردەوە کە کێشەى ئاوارەو پەنابەران بە هۆى ناسەقامگیرى ئاسایش و هێرشى تیرۆرستانى داعش لە عیراق و سوریا بەردەوامە.

جێگرى نوێنەرى تایبەتى سکرتێرى گشتى نەتەوە یەکگرتووەکان لە عیراق خاتوو لیسا گراندێ ستایشى رۆلى حکومەتى هەرێم و گەلى کوردستانى کرد بۆ دەرگا کردنەوە بە ڕووى لێقەوماوان و یارمەتیدانى ئاوارەو پنابەران. هەروا گووتى حکومەتى هەرێمى کوردستان دەرگاى خۆى کردەوە بۆ ئاوارەکان بە شێوەیەک کە ژمارەى دانیشتوانى بە رێژەى ٣٠% زیادى کردو ئاستى هەژاریش ٥٠% زیادى کردووە.

هەروەها حکومەتى هەرێمى کوردستان و عیراق ئەوەى لە توانایان بوو کردیان، بەڵام ئیستا دووچارى قەیرانى دارایى هاتوون، بۆیە ئەرکى ئێمەیە وەک پیویست یارمەتى و کۆمەک پێشکەش بکەین.

ستیفن ئۆبراین یاریدەدەرى سکرتێرى گشتى نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروبارى مرۆیى و هاوکارى هەنووکەیى کە هاوکات بەڕێوەبەرى دانیشتنەکەبوو گووتى دەمەوێ سوپاس و پێزانینى خۆمان ئاراستەى هەموو ئەو وڵات و ناوچانە بکەین کە دەرگایان بەڕووى ئاوارەو پەنابەران کردەوە بە تایبەت حکومەتى عیراق و حکومەتى هەرێمى کوردستان.

هەر لە کۆبوونەوەکە نوێنەرى ئیتاڵیا تیشکى خستە سەر بارودۆخى ناهەمووارو ئەو کارەساتەى بەسەر کچان و ژنانى ئێزیدى داهات لەسەر دەستى تیرۆرستانى داعش. لەم بارەیەوە گووتى ئیتاڵیا هەموو هەوڵێکى دەخاتە گەر بۆ یارمەتیدانى حکومەتى هەرێم و عیراق. ئەو تاوانانەى بەرامبەر کچان و ژنانى ئێزدى ئەنجامدرا دەچێتە خانى تاوان  دژى مرۆڤایەتى.

هەروا نوێنەرى بەریتانیا پابەندبوونى وڵاتەکەى بۆ یارمەتیدانى گەلانى عیراق و هەردوو حکومەتى هەرێمى کوردستان و عیراق دووپاتکردەوە، گووتى بەریتانیا ٣٠ ملیۆن دۆلارى ترى تەرخان کرد بۆ ئاوارەو پەنابەران، بەمەش رێژەى یارمەتیەکانى حکومەتى بەریتانیان لە پارساڵەوە تا ئەمڕۆ دەگاتە ١٢٠ ملیۆن دۆلار.

زەینەب بەنگۆڕا نوێنەرى تایبەتى سکرتێرى گشتى نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ دەستدرێژى بۆ سەر ئافرەتان لەناوچەى ململانێکان گووتى: عیراق پێویستى بە وەڵامدانەوەیەکى سیاسى و یاسایى و ئەمنى هەیە بۆ ئەو قەیرانەى ئێستا هەیە، چونکە دەستدرێژى بۆ سەر ئافرەتان بە شێوەیەکى رێکخراو ئەنجام دەدرێ.

هەروا گووتى هەزاران ئافرەت رفێندران و وەک کۆیلە لە بازاڕەکان بازرگانیان پێوەکراو داواى سەرانەش لەکەس و کاریان کراوە. ئەو گووتى من چاوم بە نوێنەرى ئێزیدیان کەوت و گووتیان لە هەوڵەکانمان بەردەوام دەبین بۆ ئازادکردنى ئەو ٣٠٠٠ کچ و ژن و هاوڵاتیە ئێزیدیەى لەلایەن تیرۆرستانى داعشەوە دەستگیر کراون.

هەر لە کۆبوونەوەکە بەرپرسى کۆمسیۆنى ئەوڕوپا بۆ هاوکارى مرۆیى و بەڕێوەبردنى قەیرانەکان جەختى کردەوە کە پێویستە یارمەتى دارایى بە پەلە بۆ هاوکارى کردنى ئاوارەو پەنابەران لە عیراق و کوردستان دابینبکرێت.

لە کۆتایى کۆبوونەوەکە جارێکى تر فەلاح مستەفا سوپاسى ویلایەتە یەکگرتووەکانى ئەمەریکاو نەتەوە یەکگرتووەکان و هەموو ئەو حکومەت و ئاژانسانەى کرد کە یارمەتى ئاوارەکانیان داوەو گووتى هیوادارین ئەو بیرو بۆچوونانەى لەم کۆبوونەوەیە سەبارەت بە یارمەتى دارایى و کۆمەکى ئاوارەکان خرایە ڕوو پراکتیزە بکرێت و جێبەجێ بکرێت، چونکە بارودۆخى ئاوارەکان زۆر نالەبارەو مەترسى ئەوەى لێدەکرێت بپەڕێتەوە دەرەوەى سنوورەکان.

جێگەى باسە فەلاح مستەفا بەرپرسى پەیوەندیەکانى دەرەوەى حکومەت بە مەبەستى ئەنجامدانى چەند دیدارو کۆبوونەوەیەک و گەیاندنى پەیامى حکومەت و ئاگادارکردنەوەى کۆمەڵگاى نێودەوڵەتى لە رەوشى ئاوارەکان و بەدەستهێنانى پشتگیرى بۆ بەجینۆساید ناساندنى ئەو تاوانەى دژ بە کوردانى ئێزیدى و پێکهاتەکانى تر ئەنجامدرا. 

لە چوارچێوەی سەردانەكەیدا بۆ ویلایەتە یەکگرتووەکانى ئەمەریکا، فەلاح مستەفا بەرپرسی پەیوەندیەكانی دەرەوەی حكومەت لەگەڵ مانوێڵ ساگەر، وەزیری دەوڵەت و بەڕێوەبەری گشتی ئاژانسی سویسرا بۆ گەشەسەندن و هەماهەنگی كۆبووەوەو جەختی لەسەر پێداویستی مرۆیی بەپەلە بۆ هەرێمی كوردستان كردەوە.

هەر لە كۆبوونەوەكەدا، بەڕێز بەرپرسی پەیوەندیەكانی دەرەوەی حكومەت زانیاری تەواوی لەسەر بارودۆخی ئێستای هەرێمی كوردستانی خستەڕوو و باسى لە دوا پێشهاتە مرۆیی و سیاسی و ئابوریەكانی هەرێمی كوردستان و ڕووبەڕبوونەوەی تیرۆرستانی داعش كرد.

فەلاح مستەفا ئاماژەی بەو قەیرانە داراییە كرد كە بەرۆكی هەرێمی كوردستانی گرتووە لە ئەنجامی دابەزینی نرخی نەوت  و كاریگەریەكانی هاتنی (1.8) ملیۆن ئاوارەى ناوخۆو پەنابەری سوری بۆ هەرێمی كوردستان.

بەڕێزیان داوای كرد پشتگیرى سیاسى و هاوكاریە مرۆیی و سەربازیەكان لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی بەردەوامیان هەبێت و هەروەها جەختى لەسەر هەوڵەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان كردەوە بۆ بەدەستهێنانی پشتیوانی نێودەوڵەتی بۆ بەجینۆساید ناساندنی ئەو تاوانە نامرۆڤانەی كە لە سەر دەستی تیرۆرستانی داعش دەرهەق بە كوردانی ئێزیدی ئەنجام درا.

لەلای خۆشیەوە بەڕێز مانوێل ساگەر ئاماژەی بەوەدا كە هەرێمی كوردستان لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی دۆستی هەیە و خۆشحاڵی خۆشی بۆ سیاسەتی حكومەتی هەرێم دەربڕی بۆ كرانەوەی دەرگا بەڕووی ئاوارە و پەنابەران و ئەوەی دووپاتكردەوە كە سویسرا هاوكاری لەبواری مرۆیی پێشكەش بە حكومەتی هەرێم دەكات بەتایبەتیش لەڕێگەی ئاژانسەكانی نەتەوەیەكگرتووەكان و خاچى سوری نێودەوڵەتی.

لە كۆتاییدا هەردوولا جەختیان لەسەر بەردەوامبوونی پەیوەندی  و هەماهەنگی نێوانیان كردەوە.

لە چوارچێوەى بەردەوامى هەوڵەکانى حکومەتى هەرێم بۆ بە جینۆساید ناساندنى تاوانەکانى  گروپى تیرۆریستى داعش دژ بە کوردانى ئێزیدى و کارەکانى لێژنەى باڵاى حکومەتى هەرێم بەجینۆساید ناساندنى ئەو تاوانە لە ڕێگاى دادگاى باڵاى تاوانى نێودەوڵەتى، فەلاح مستەفا بەرپرسى پەیوەندیەکانى دەرەوە بە یاوەرى دوو ڕێکخراوى ناحکومى ئێزیدى سەردانى نووسینگەى داواکارى گشتى دادگاى باڵاى تاوانى نێودەوڵەتیان لە لاهاى  کردو ڕاپۆرتێکی تێروتەسەلیان پێشکەش کرد کە تەواوکارى ئەو زانیاریانە بوو کە ساڵى ڕابردوو لەلایەن لێژنەى باڵاوە پێشکەش بە دادگا کرابوو.

ئامانجى پێشکەش کردنى ئەم ڕاپۆرتە بۆ زیاتر هاندانى دادگاى باڵاى تاوانى نێودەوڵەتى بوو بۆ دەست کردن بە لێکۆلینەوەى سەرەتایى لەسەر ئەم تاوانە. سەرەڕاى ئەوەى کە عێراق ئەندام نیە لە پەیمانناى ڕۆماى تایبەت بە دادگاى تاوانى نێودەوڵەتى بەڵام دادگا دەتوانێت لێکۆلێنەوە لەو تاوانە بکات لەسەر بنەماى هاوڵاتى ئەو ووڵاتانەى کە ئەندامن لەم دادگایە و لە ڕێزەکانى داعش ئەم تاوانەیان ئەنجامداوە. بۆیە هیوادراین کە ئەم ڕاپۆرتە کە پوختەیەکى هاوپێچ کراوە زانیارى زیاتر پێشکەش بە دادگا بکات لەسەر ئەم تاوانە قێزەونەى کە ژمارەیەکى زۆر لە چەکدارە بیانیەکان هاوڵاتى ئەو ووڵاتانەن کە ئەندامى ئەم دادگایەن و تاوانەکەیان ئەنجامیان داوە.

بەرپرسى پەیوەندیەکانى دەرەوە ئەوەى خستەڕوو کە حکومەتى هەرێم ئامادەى پێشکەش کردنى هەموو جۆرە ئاسانکارى و پشتگیریەکە بۆ دادگا بۆ هێنانەدى ئەو دادپەروەریە کە کوردانى ئێزیدى و هەرێمى کوردستان داواى دەکەن. ئێزیدیەکان کۆمەڵگایەکى ئاشتیخوازن ئەو تاوانانە بەشێوەیەکى بەرنامە داڕێژراو لەلایەن گروپى تیرۆریستى داعش بەرامبەریان ئەنجامدراوە و کۆمەڵگاى نێودەوڵەتى بەرپرسیارێتى بە جینۆساید ناساندنى ئەم تاوانەى دەکەوێتە ئەستۆ. بەڵگەکانى ئەم تاوانە لەبەردەستن لە ڕووى گۆڕى بە کۆمەڵ و شایەتحاڵ و قوربانیان و دامەزراوە یاساییە نێودەوڵەتیەکان پێویستە بە ئەرکى خۆیان هەڵبستن.

حکومەتى هەرێم داواى دادپەروەرى و ناساندنى ئەو تاوانە و قەرەوبووى قوربانیانى دەکاتەوە و هەوڵدان بۆ ڕێگرى کردن بۆ دڵنیبابوون لە دووبارە نەبوونەوەى ئەم کارەساتە.

كۆبوونه‌وه‌ له‌گه‌ڵ وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی هۆڵه‌ندا

له‌ چوارچێوه‌ی سه‌ردانه‌كه‌ی بۆ هۆڵه‌ندس، دوێنێ بەرپرسى پەیوەندیەکانى دەرەوە بە یاوەرى شاندێک سەردانى وەزارەتى دەرەوەى هۆڵەنداى کرد و لەلایەن بەڕێز بێرت کۆندیرۆس وەزیرى دەرەوەى هۆڵەندا پێشوازیان لێکرا.

بەرپرسى پەیوەندیەکانى دەرەوە سوپاسى بەڕێز بێرت کۆیندێرسى کرد بۆ ئەو پێشوازیە گەرمە و پوختەیەکى لەسەر ڕەوشى ئەمڕۆى هەرێمى کوردستان لە ڕووى سیاسى و سەربازى و ئابورى و پەیوەندیەکانى نێوان هەولێر و بەغدا پێشکەش کرد.

هەروەها ئەوەى خستەڕوو لە پاڵ پتەوکردنى پەیوەندیە دوو قۆڵیەکانى نێوان حکومەتى هەرێمى کوردستان لەگەڵ هۆڵەندا بەشێک لە ئامانجى سەردانەکەیان بۆ سەردانى دادگاى تاوانەکانى نێودەوڵەتى بووە بە مەبەستى بە جینۆساید ناساندنى تاوانەکانى گروپى تیرۆریستى داعش دژ بە کوردانى ئێزیدى و پێکهاتە نەتەوەیى و ئایینەکانى تر. بۆیە داوا لە حکومەتى هۆڵەندا و هەموو ووڵاتانى دۆست دەکەین کە پشتگیرى لەم دۆسیەیە بکەن بۆ ئەوەى تاوانباران دادگایى بکرێن و ئەم تاوانە دڕندانەى کە ئەنجامیان داوە بە جینۆساید بناسرێت.

هەروەها سوپاسى حکومەتى هۆڵەنداى کرد کە لە چوارچێوەى هاوپەیمانێتى نێودەوڵەتى بە سەرۆکایەتى ئەمریکا بە تیمێکى گەورەى سەربازى، مەشق بە هێزەکانى پێشمەرگە دەکەن کە ئەمەش جێگەى پێزانینە.

لە تەوەرێکى تر دیدارەکەدا بەرپرسى پەیوەندیەکانى دەرەوە باسى لە بارودۆخى مرۆیى ئاوارە و پەنابەران کرد کە ژمارەیان نزیکەى ٢ ملیۆن دەبێت و لە هەرێمى کوردستان نیشتەجێن کە  پێویستیان بە هاوکارى مرۆیى زیاتر هەیە و هەرێمى کوردستان دووچارى قەیرانى دارایى بۆتەوە بۆیە گەلى کوردستان و ژێرخانى کوردستان پێویستیان بە هاوکارى و پشتگیرى زیاتر هەیە.

فەلاح مستەفا باسى لە بەردەوامى قەیرانى سوریا و کاریگەریەکانى لەسەر ووڵاتانى ناوچەکە و مەترسیەکانى گروپە تیرۆریستیەکان کرد. 

لە بەرامبەردا بەڕێز بێرت کۆندیرۆس وەزیرى دەرەوەى هۆڵەندا پابەندى ووڵاتەکەى دووپاتکردەوە بۆ پتەوکردنى پەیوەندیەکان لە ڕووى سیاسى و ئابورى و وەبەرهێنان و یارمەتى مرۆیى. حکومەتى هۆڵەندا هاوشێوەى ساڵى ڕابڕدوو بڕیاریداوە بەردەوام دەبێت لە هاوکارى بۆ ئاوارەکانى ناوخۆو پەنابەرانى سوریا.

هەروەها لە چوارچێوەى هاوپەیمانى نێودەوڵەتى بەردەوام دەبن لە شەڕ دژى گروپى تیرۆریستى داعش  لە ڕێگاى هێرشى ئاسمانى و خولى مەشق و ڕاهێنان بۆ هێزەکانى پێشمەرگە.
سەبارەت بە تاوانەکانى گروپى تیرۆریستى داعش بەرامبەر بە کوردانى ئێزیدى وەزیرى دەرەوەى هۆڵەندا گووتى کە پشتگیرى لە هەوڵەکانى هەرێمى کوردستان دەکەن و پێویستە ئەو کەسانەى کە ئەم کارەیان کردووە دادگایى بکرێن.

لە کۆتایى هەردوولا جەختیان کردەوە لەسەر پەرەپێدانى پەیوەندیەکانى لە بوارى ئابورى و بازرگانى و کەلتورى  بەتایبەتى لە ڕێگاى بەشدارى کردن لە پێشانگا نێودەوڵەتیەکان و کۆڕبەندى ئابورى.

جێگەى ئاماژەیە کە لە دیدارەکەدا ژەنەڕاڵ ڤان دێر لان بەڕێوبەرى ئۆپەراسیۆنەکان لە وەزارەتى بەرگرى  و خاتوو بیرگیتا تازیلار بەرپرسى ڕۆژهەڵاتى ناوەڕاست و باکورى ئەفریقیا لە وەزارەتى دەرەوە و عمر رشید بەڕێوەبەرى گشتى و توفیق رحمن بەڕێوەبەرى پێشکەوتوو لە فەرمانگەى پەیوەندیەکانى دەرەوە ئامادەى دیدارەکە بوون.

بە مەبەستى پێدانى زانیارى دەربارەى دوایین کۆبوونەوەى پارت و لایەنە سیاسیەکانى هەرێم دەربارەى پرسى سەرۆکایەتى هەرێمى کوردستان، ئەمڕۆ پێنج شەممە رێکەوتى 27/08/2015 فەرمانگەى پەیوەندیەکانى دەرەوە کۆبوونەوەى دەورى خۆى لەگەڵ دبلۆماتکاران و نوێنەرانى ووڵاتانى بیانى و یۆنامى لە هەرێمى کوردستان ئەنجامدا کە تیایدا بەڕێز دکتۆر فوئاد حسێن سەرۆکى دیوانى سەرۆکایەتى هەرێمى کوردستان ئامادە بوو.

لە سەرەتاى کۆبوونەوەکە فەلاح مستەفا بەرپرسى پەیوەندیەکانى دەرەوەى حکومەتى هەرێمى کوردستان؛ دواى بەخێرهاتن و سوپاسى ئامادەبووان لە کۆبوونەوەکەدا تیشکى خستەسەر ئەو ئاستەنگ و لەمپەرانەى کە رووبەڕووى هەرێمى کوردستان بووەتەوە، گووتیشى لەگەڵ ئەم رووبەڕووبوونەوادا دەبین کە لەو ماوەیەى دوایی چەند کونسوڵگەرى و نوێنەرایەتى دبلۆماسى لە هەرێمى کوردستان کرانەوە لەوانە ووڵاتى کوێت و سودان و نووسینگەى نوێنەرایەتى ێەکێتى ئەوروپا، ئەمەش نیشانەى متمانەى ووڵاتانە بە حکومەتى هەرێم، هاوکات گوتى سوپاسى پشتیوانى و مانەوەى هەموو ئەوانە دەکەین کە سەرەڕاى رووبەڕوونەوەکان لێرە مانەوە و پشتیوانامانبوون؛ وە ئەم هەڵوێستەشیان جێگەى پێزانینە. هەروەها پیرۆزبایی دەست بەکاربوونى لە کونسولى ئەو ووڵاتانە کرد کە تازە دەست بەکاربوون و ووێڕاى دووپاتتکردنەوەى پشتیوانى حکومەتى هەرێم؛ هیواى سەرکەوتنى لەکارەکانیان بۆ خواستن.

بەرپرسى پەیوەندیەکانى دەرەوە سوپاسى ووڵاتانى هاوپەیمانى کرد کە لە شەڕى دژى داعش هاوکارى و پشتیوانى هەرێمى کوردستانیان کرد، گووتیشى خۆشبەختانە ئەمڕۆ لەگەڵ ئەو پشتیوانیەو قارەمانێتى هێزى پێشمەرگە توانراوە پێشکەوتن و سەرکەوتنى بەرچاو بەدەست بهێنرێت و رۆژانە هێڵەکانى پێشەوەى شەڕ و بەرگرى بەهێزتر دەبێت. لەڕووى مرۆییشەوە باسى لەو رووبەڕووبوونەوانە کە توشى هەرێم بووە، هەروەها سوپاسى ووڵاتانى کۆمەک بەخش و ئاژانسەکانى نەتەوە یەکگرتووەکان کرد بۆ ئەو هاوکارى پشتیوانیانەى کە لەڕووى مرۆییەوە لەماوەى رابردوو پێشکەشی هەرێمیان کردووە؛ هاوکات داواى لە کۆمەڵگەى نێودەوڵەتى کرد کە هاوکارى زیاترى ئاوارەو پەناهەندەکان لە هەرێم بکەن لە بوارە جیاجیاکان، بە تایبەتى کە حکومەتى هەرێم لە بارودۆخێکى دارایی زۆر سەختدایە؛ ئەمەش وێڕاى دابەزینى نرخى نەوت لە بازاڕى جیهاندا. هاوکات باسى لە هەوڵەکانى حکومەتى هەرێم بۆ یارمەتیدانى ئاوارەکان و بایەخپێدانى کێشەو گرفتەکانیان کرد.

لە تەوەرێکى گرنگى کۆبوونەوەکەدا بەرێز دکتۆر فوئاد حسێن سەرۆکى دیوانى سەرۆکایەتى هەرێمى کوردستان باسى لە قەیرانى سیاسى و بیروڕا جیاوازەکان کرد دەربارەى پرسى سەرۆکایەتى هەرێم کردو گووتى کە ئەم بابەت دوولایەنى یاسایی و سیاسى هەیە و لایەنەکان لەسەر ئەم بابەتە لە گفتووگۆدان.

دواتر تیشکى خستەسەر دوایین کۆبوونەوەى پێنج قۆڵى پارت و لایەنە سیاسیەکانى هەرێم؛ لەم رووە گووتى کە لە کۆبوونەوەى رۆژى چوارشەممە رێکەوتى 26/8/2015 لایەنەکان سەبارەت بە پرسى سەرۆکایەتى هەرێم لەسەر 13 خاڵ رێکەوتنیان کردووە، هاوکات هیواى خواست کە لەکۆبوونەى داهاتوو کە بڕیارە لە رۆژى یەک شەممە رێکەوتى 30/8/2015 ئەنجام بدرێت ئەو لایەنانە بگەنە رێکەوتن و ئەنجامى زیاتر سەبارەت بەو بابەتە.

سەرۆکى دیوانى سەرۆکایەتى هەرێم ئاشکراى کرد کە دوایین دوو کۆبوونەوەى نێوان لایەنەکان ئیجابى بووە و ئەنجامى باشى هەبووە و لێکنزیکبوونەوە لە نێوان لایەنەکاندا بەرجەستە بووە. گووتیشى خاڵى شێوازى هەڵبژاردنى سەرۆکى داهاتووى هەرێم کە راستەخۆ لە لایەن خەڵک یاخود لە پەرلەمان بێت ناکۆکى لەسەرە بەڵام گفتوگۆکردن لەسەر ئەم بابەتە لە نێوان لایەنەکان بەردەوام دەبێ بۆ گەیشتن بە رێکەوتن. هاوکات دکتۆر فوئاد حسێن نەیشاردەوە کە دواى کۆبوونەوەى ئێوارەى نێوان پارت و لایەنە سیاسیەکان لە هەرێم لە رێکەوتى 18/8 و دواتر کۆبوونەوەى پێنج قۆڵى لە بەرەبەیانى رۆژى 19/8 بە ئامادەبوونى نوێنەرانى ووڵاتانى ئەمریکا و بەریتانیا و نەتەوە یەکگرتووەکان کە رێکەوتن کرا لەسەر دواخستنى کۆبوونەوەى پەرلەمانى کوردستان؛ نیگەرانى لە لایەن پارت و لایەنە سیاسیەکان درووست بوو بەهۆى ئەنجامدانى کۆبوونەوەکەى پەرلەمان لە پێشنیوەڕۆى رۆژى 19/8 هەرچەندە بەهۆى تەواو نەبوونى ژمارەى یاسایی پەرلەمانتاران کۆبوونەوەکە هەڵگیرا.

سەرۆکى دیوانى سەرۆکایەتى هەرێمى کوردستان گووتى کە ئێستا قوناغى مەترسى داڕمانى سیاسى و بۆشایی یاساییمان تێپەڕاندووە، جەختى لەوەش کردەووە کە خۆشبەختانە هەموو لایەنەکان لەگەڵ رێکەوتنى سیاسین و هیچ لایەنێک لەگەڵ شەڕ و توندوتیژیدا نیە. هاوکات سوپاسى هەموو ئەو ووڵات و لایەنە نێودەوڵەتیانەى کرد کە پشتیوانى پڕۆسەى سیاسى و سەقامگیرى و ئاسایشیان لە هەرێمى کوردستان کردووە.

لە بەشێکى ترى کۆبوونەوەکەدا سەرۆکى دیوانى سەرۆکایەتى هەرێمى کوردستان گووتى سەرۆکایەتى هەرێم و حکومەتى هەرێم پشتیوانى لە هەنگاوەکان و پرۆسەى چاکسازى بەڕێز حەیدەر عەبادى سەرۆک وەزیرانى حکومەتى بەغدا دەکات، بەڵام دەبێت ئەو چاکسازى و گۆڕانکاریانە بەپێى بەرنامەو پلانى پیشوەخت بێت و تەواوى لایەن و پێکهاتەکانى عێراق تێیدا بەشداربن و ئامانجەکەى روون بێت کە بە چ میکانیزمێک ئەو کارە دەکرێ؛ چونکە ئەو پرۆسەیە سەرکەوتوو نابێ ئەگەر پشتیوانى هەموو پێکهاتەکانى نەبێت، بەڵام بەشێوەیەکى گشتى پشتگیرى چاکسازى دەکەین.

پاشان باڵیۆز نەزمى حەزورى کونسوڵى گشتى دەوڵەتى فەڵەستین لە هەرێم کە هاوکات راگرى دەستەى دبلۆماسیە لە هەرێمى کوردستان؛ سوپاسى رێکخستنى کۆبوونەوەکە و خستنەڕووى زانیاریەکانى کرد و بە ناوى هەموانەوە هیواى خواست لەپێناوى بەرژەوەندى گشتى هەمووان پێکەوە کاربکەن و گرنگە بگەنە لێک تێگەیشتن و رێکەوتن بۆ سوودى هەرێمى کوردستان و تەواوى گەلانى عێراق.

دواتر دبلۆماتکاران و نوێنەرانى ووڵاتى بیانى لە هەرێم کە بەشدارى کۆبوونەوەکە بوون پرسیار و تێڕوانیەکانیان خستەڕوو و هەروەها پشتیوانى ووڵات و دامەزراوەکانیان بۆ هەرێم دووپاتکردەوە؛ لەوانە بەڕێز ئالان گێپخارت کونسوڵى گشتى کۆمارى فەڕەنسا وێڕاى دووپاتکردنەوەى پشتیوانى تەواوى ووڵاتەکەى بۆ هەوڵەکانى هەرێم بۆ سەرکەوتن بەسەر ئەوەى رووبەڕووى بوونەتەوە گووتى فەڕەنسا لە نزیکەوە چاودێرى بەرەوپێشچوونەکان دەکات لە هەرێمى کوردستان، ووتیشى پێمان وایە لایەنە سیاسیەکان تواناى ئەوەیان هەیە بگەنە کۆدەنگى دەربارەى پرسى سەرۆکایەتى هەرێمى کوردستان، هەروەها ووتى هەرچەندە پێمان باشبوو لایەنەکان پێش 20/8 بگەنە رێکەوتن؛ بەڵام هیوادارین ئەو پینج لایەنە لە نزیکترین کاتدا ئەو رێکەوتنە ئەنجام بدەن.

هەروەها بەرپرسى نووسینگەى باڵیۆزخانەى ئیتاڵیا لە هەولێر پشتیوانى لە ووتەکانى کونسوڵى گشتى فەڕەنسا بەرامبەر بە هەرێمى کوردستان کرد و ووتیشى ئیتاڵیا پێیوایە سەقامگیرى و ئاسایش لە هەرێمى کوردستان دەبێتە مایەى پشتیوانى هەرێم بۆ هەموو رووبەڕووبوونەوەکان. پاشان بەڕێز سۆکۆڵ کۆندى سەرۆکى نووسینگەى یۆنامى لە هەولێر جەختى لە بەردەوامبوونى پشتیوانى نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ هەرێمى کوردستان کردەوە، وهاوکات دووپاتى کردەوە کە بەردەوام و پشتیوان دەبن بۆ چارەسەر و گەیشتنى لایەنەکان بە رێکەوتن و گووتیشى بیروڕا سیاسیە جیاوازەکان پێویستى بە چارەسەرکردن هەیە لە رێگەى گفتوگۆ و لێک تێگەیشتن، هەروەها ستایشى پارتە سیاسیە کوردیەکانى کرد کە لە هەوڵدان بۆ گەیشتن بە رێکەوتن دەربارەى پرسى سەرۆکایەتى هەرێم بە رێگەى دیموکراسیانە کە ئەمەش خاڵێکى ئەرێنى بەرەوپێشچوونى پرۆسەى دیموکراسیە لە هەرێمى کوردستان.

لە کۆتایی کۆبوونەوەکەشدا لە لایەن بەرپرسانى هەرێم بەشدار لە کۆبوونەوەکەدا وەڵامى پێویستى پرسیار و ووتە و بۆچوونەکانى دبلۆماتکاران درایەوە.

دیبلۆماتکاران و نوێنەرانى ووڵاتانى بەشدار لە کۆبوونەوەکە بریتى بوون لە دەوڵەتى فەڵەستین، کۆمارى فەڕەنسا، ئیمارات، کۆمارى تورکیا، چین، بەریتانیا، کۆمارى ئیتاڵیا، کۆمارى کۆریاى باشور، کۆمارى ئەڵمانیارى فیدڕاڵ، کۆمارى رۆمانیا، کۆمارى ئیسلامى ئێران، رووسیاى فیدڕاڵ، کۆمارى هەنگاریا، ئوردن، کوێت، شانشینى هۆڵەندا، میسر، ویلایەتە یەکگرتووەکانى ئەمریکا، کۆمارى چیک، کەنەدا، کۆمارى بولگاریا، سۆدان و یۆنامى.

بە مەبەستى بە دەستهێنانى پاڵپشتى زیاتر بۆ هێزەکانى پێشمەرگەى کوردستان، فەلاح مستەفا بەرپرسى فەرمانگەى پەیوەندیەکانى دەرەوەى حکومەتى هەرێمى کوردستان بە سەردانێک گەیشتە واشنتۆنى پایتەختى وویلایەتە یەکگرتووەکانى ئەمریکا لەگەڵ ژمارەیەک لە بەرپرسى ئەو ووڵاتە کۆبۆوە.

لە کۆبوونەوەیەکدا بەرپرسى فەرمانگەى پەیوەندیەکانى دەرەوەى حکومەت بە یاوەرى خاتوو بەیان سامى عەبدولرەحمان نوێنەرى حکومەتى هەرێمى کوردستان لە ئەمریکا چاوى بە خاتوو ئانێى باترسن سکرتێرى یاریدەدەر بۆ کاروبارى ڕۆژهەڵاتى ناوین و باڵیۆز برێت ماگێرک یاریدەدەرى جێگرى وەزیرى دەرەوە بۆ کاروبارى عێراق و ئێران و جێگرى نێردەى تایبەتى سەرۆک بۆ هاوپەیمانەتى جیهانى دژى گروپى چەکدارى داعش لە ناوچەکەدا.

لەسەرەتاى کۆبوونەوەکە، خاتوون پاترسن سوپاس و پێزانینى خۆى ئاراستەى حکومەتى هەرێمى کوردستانى کرد  بۆ پێشکەشکردنى هاوکارى و یارمەتى بۆ ئەو ئاوارانەى کە لەبەر شەڕ و ئاڵۆزیەکان روویان لە هەرێم کردووە سەڕەراى دروستکردنى قەیرانى دارایی لەلایەن حکومەتى ناوەندەوە. پاشان، بەڕێزیان جەختى لەسەر بەردەوامى هاوکاریەکانى وویلایەتە یەکگرتووەکانى ئەمریکا بۆ هێزەکانى پێشمەرگەى کوردستان بە مەبەستى بەرگریکردن لە خاک و خەڵکى کوردستان، چونکە ئەم هێزە هاوبەشێکى سەرەکى ئەمریکایە لە رووبەروو بوونەوەى تیرۆردا لە ناوچەکەدا.

هاوکات، بەرپرسى فەرمانگەى پەیوەندیەکانى دەرەوەى حکومەت پوختەیەکى سەبارەت بە دۆخى سیاسى و ئاسایشى عێراق و ناوچەکە پێشکەشکرد. پاشان، ئاماژەى بە ئاستەنگیەکانى بەردەم حکومەتى هەرێمى کوردستان لە رووى دارایی و ئاسایشى کردەوە بە تایبەتى دواى داگیرکردنى ناوچەکانى ناوەڕاستى عێراق لەلایەن چەکدارانى داعش و پەلامارەکانیان بۆ سەر هەرێمى کوردستان و ئاوارەبوونى ژمارەیەکى زۆرى ئاوارە بۆ ناوچەکانى هەرێم و بڕینى بەشە بودجەى هەرێم لەلایەن حکومەتى ناوەندی و سەرهەڵدانى قەیرانە داراییەکان لە هەرێمى کوردستان.

بۆ ئەم مەبەستە، بەڕێزیان داواى زیاتر چڕ کردنەوەى هاوکاریەکانى ئەمریکا بۆ هێزەکانى پێشمەرگە کردەوە چونکە ئەم هێزە بە درێژایی زیاتر لە هەزار کیلۆمەتر لە سەنگەرەکانى شەڕ لەگەڵ چەکدارانى داعش دان بۆ پاراستنى هەرێمى کوردستان لەگەڵ بوونى پێداویستى زۆرى دارایی بۆ هاوکاریەکانى ئاوارەکانى ناوخۆییەکان کە لە هەرێم دان.
هەر لەسەردانەکەیدا، بەڕێزیان چاوى بە ژمارەیەکى بەرچاوى بەرپرس و سیناتۆرى ئەمریکا کەوت وەکو سیناتۆر جۆن مەکایین و جۆ دۆنڵى و جۆ مانکین و مایک راوند. لەبارەیەوە، سیناتۆر مەکایین بەرپرسى لیژنەى خزمەتگوزاریەکانى سەربازى ئاماژەى لە بەردەوامى هاوکاریەکانى ئەمریکا بۆ هێزەکانى پێشمەرگە کرد. پاشان، بەڕێزیان ستایشى هێزى پێشمەرگەى کوردستانى کرد لە بەردەوامى رووبەروو بوونەوەکانیان لەگەڵ چەکدارانى داعش و پاراستنى هەرێمى کوردستان لە دەست تیرۆرستان.

لە کۆتایدا بەڕێزیان چاوى بە خاتوو کەى کرانگێر سەرۆکى کۆنگرێس کەوت بۆ گفتۆگۆ کردن لەسەر دوایین پێشهاتەکانى ناوچەکە و یارمەتییە نێودەوڵەتیەکانى بۆ هاوکاریکردنى کردنى هێزەکانى پێشمەرگە. لەم بارەیەوە، خاتوو کرانگێر جەختى لە بەردەوامى یارمەتیەکانى ئەمریکا بۆ حکومەتى هەرێمى کوردستان کردەوە بۆ بەرەنگار بوونەوەى تیرۆر لە ناوچەکەدا.